[header]Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde onlangs een essay onder de titel Voorbeelden en nabeelden, waarin opzienbarende, maatschappelijke fenomenen worden vergeleken met historische voorgangers.[/header]Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde onlangs een essay onder de titel Voorbeelden en nabeelden, waarin opzienbarende, maatschappelijke fenomenen worden vergeleken met historische voorgangers. Conclusie: anno 2006 zijn Nederlanders individualistisch, onzeker en zoeken sterke leiders om hen wegwijs te maken. In het onderzoek wordt de gillende keukenpoliticus Fortuyn (u weet wel: die met dat korte lontje) als voorbeeld gebruikt, maar eenmaal vastgesteld, kunnen we de conclusie van het SCP natuurlijk ook wat breder toepassen. Wat dacht u van de filmrecensent als leider door de moeilijk begaanbare jungle van de cinema?

Een vooraanstaande filmcriticus zei laatst dat het hem opviel dat de filmkritiek steeds serieuzer van toon werd. Parafraserend doelde hij er op dat na jaren van meer lyrische redactionele bijdragen, nu een bewust objectievere blik op film wordt nagestreefd. Na de woorden in me te hebben opgenomen en in alle vluchtigheid te hebben getoetst aan de vele recensies die ik wekelijks onder ogen krijg, leek het mij een waar en mooi woord, dat ‘serieus’. Klinkt als ‘bedachtzaam’ en ‘geconcentreerd’. Als ‘onafhankelijk van gemoedsstemming’ en dus ‘onbevooroordeeld’.

Maar hoe weet je nu wat objectief is? ‘Zoveel mensen, zoveel meningen’, hoor je in dat verband wel eens. Dat gaat dan misschien wel op bij zoiets concreets als je favoriete auto of huisdier, maar er zijn voor filmrecensies wel degelijk enkele maatstaven aan te geven. Je kan de films van Brian de Palma waardeloze rip-offs van Hitchcock noemen, maar zijn gebruik van de split-screen techniek in Carrie is ontegenzeglijk vernieuwend. Zo'n filmfeitje is een basis voor een oordeel over de hele film. Maar niet iedereen interpreteert die feiten hetzelfde.

Het SCP herleidde de oorzaak van het individualisme, de onzekerheid en de behoefte aan leiderschap terug tot het naoorlogse verval van de verzuilde samenleving. Dik veertig jaar later beschik je dankzij vernuftige technologieën als het internet en draadloze communicatievormen moeiteloos over bergen informatie, en vorm je zelf wel je eigen mening. De nieuwe King Kong van Jackson? Binnen enkele seconden heb je een dozijn filmrecensies voor je snufferd om door te spitten. Informatie is dus het probleem niet. Maar nu die serieuze, objectieve mening nog, die precies op jouw idee aansluit.

Nu is bij King Kong natuurlijk redelijk in te schatten wat voor apenvlees je in de kuip hebt, maar bij Manderlay van de Deense regisseur Lars von Trier verschilden de recensies toch wel sterk van toon en waardering. Er vielen woorden zo uiteenlopend als ‘waardeloos’ en ‘uitmuntend’ en waarderingen van 0 sterren tot 4,5 hier op FilmTotaal. Welke mening schat je in als objectief en serieus? En wat doe je met die verstrooiende voorkennis als je voor het kaartjesautomaat van de Pathé staat, of in een naar cappuccino geurende rij in het filmhuis?

Nu is bewezen dat ook jij een onzekere individualist bent met behoefte aan leiderschap, en dat iedere mening het resultaat is van een interpretatie door een recensent, kun je je dus het beste laten je leiden door de recensent aan wiens mening jij waarde hecht. Er zijn nu eenmaal filmcritici die altijd dwepen met rauwe, uitgebeende films en de pest hebben aan overdadige kostuumdrama's, terwijl anderen blind varen op de symbolische Aziatische cinema en geen heil zien in nuchtere polderfilms.

En vind je de film uiteindelijk zwak, matig, redelijk of uitmuntend? Laat het iedereen weten, zodat ieder op zijn eigen, individualistische manier geprikkeld wordt om er zelf een mening over te vormen. Neem dus gewoon de mening van de recensent als voorbeeld en die van jezelf als nabeeld.