Masaan is een zogenaamde Hindie-film, een samenstelling van Hindi en indie. Het is een onafhankelijke Indiase arthousefilm, die deels met geld uit Bollywood is gemaakt (films uit Bollywood worden ook wel Hindi-films genoemd, naar de taal die erin wordt gesproken). Ondanks dat er ook Frans geld in de film is gestoken, is er geen sprake van exotisme ten behoeve van een westers publiek. Masaan is een onvervalste Indiase film, over Indiase mensen en met Indiase thematiek en problematiek. Getuige de twee prijzen die Masaan afgelopen mei bij het filmfestival van Cannes won, valt er echter ook voor ons westerlingen heel wat uit te halen; of we de significantie van opgeplakte bindi's nu wel of niet doorhebben.
Masaan draaide op Cannes in het Un Certain Regard-programma en won daarbinnen de FIPRESCI-prijs (de internationale organisatie van filmjournalisten) en 'de speciale prijs voor een veelbelovende toekomst'. Deze tweede prijs is zeker terecht en het is te hopen dat beginnend regisseur Neeraj Ghaywan nog vele films kan maken. Toen hij een aantal jaar geleden in Varanasi in het noorden van India de crematies op de trappen naar de rivier de Ganges zag, wist hij ergens diep van binnen dat hij daar iets mee moest doen. Dat werd de basis voor zijn debuut, waarvoor hij de kans kreeg van Anurag Kashyap, producent van Masaan en regisseur van onder andere Gangs of Wasseypur, waarvan Ghaywan regieassistent was.
Het resultaat van die inspiratie is Deepak. Hij cremeert samen met zijn vader en oudere broer de lichamen van de vele mensen die naar Varanasi komen om te sterven en hun as te laten verspreiden in de Ganges. Hij is kasteloze, dus onaanraakbare, want dit soort werk wordt alleen door kastelozen gedaan. Hij valt echter voor de jonge Shaalu, een meisje van een hoge kaste. Zij ziet hem ook wel zitten, wat mooi verbeeld wordt door onder meer het samenkomen van twee ballonnen in de lucht boven de stad. Tegelijk probeert hij via zijn studie uit de familiezaak te ontsnappen. Aan de ene kant is er het oude India, van de religieuze rituelen en de kasten, aan de andere kant is er het nieuwe India van de jeugd die voorbij die kasten kijkt en zich niet meer interesseert voor de religie.
Parallel aan Deepaks verhaal loopt dat van Devi, een jonge vrouw die met haar IT-baan en nieuwsgierigheid naar seks (voor het huwelijk) ook dat nieuwe India vertegenwoordigt. Het oude India bestaat uit de patriarchale moraal die haar onderdrukt en de corrupte politie die haar, als ze toch seks heeft, chanteert door haar te filmen en vervolgens met een schandaal te dreigen. Maar het is ook het huidige India, want met deze twee verhaallijnen stipt Ghaywan heel wat problemen in de Indiase samenleving aan die nu nog spelen. Wel biedt hij hoop voor de toekomst, hoop op een nieuw en beter India. Zonder daarbij neer te kijken op de mensen die symbool staan voor het oude en/of voor misstanden.
Ghaywan bouwt zijn verhaal op als twee treinsporen die parallel aan elkaar lopen, die verschillende reizen dienen maar in wezen wel samen naar de horizon gaan. De trein, een nationaal symbool in India, speelt dan ook een belangrijke rol op de achtergrond van beide verhaallijnen. Van de poëzie vol treinsymboliek die de tieners uitwisselen terwijl ze verliefd op elkaar worden, tot de baan bij de spoorwegen die Devi aanneemt om geruchten op haar (oude) werk over die ene keer dat ze seks had te ontvluchten. De Ganges speelt ook een grote rol in Masaan. Letterlijk, als plek waar kinderen in duiken om munten te vinden én als de plek waarin de as van de gecremeerden wordt gestrooid. Figuurlijk, als symbool van het oude India en plek om van weg te trekken en tegelijk als plaats waar jonge mensen elkaar ontmoeten, waarin rijkdom (financieel en spiritueel) te vinden is en als symbool voor de vertelstijl van Ghaywan: kalm aan de oppervlakte, waaronder een enorme diepte schuilgaat. Ondanks alle symboliek en poëtische beelden bevat Masaan nauwelijks mooifilmerij, zeker niet als het om de lijkverbranding gaat waarmee Deepaks familie de kost verdient. Niet dat Ghaywan dit heel expliciet laat zien, zoals hij ook de dramatische gebeurtenissen in de levens van de personages nauwelijks laat zien. Het gaat hem om de emotionele gevolgen.
