Ni Chaînes, Ni Maîtres ('noch kettingen, noch meesters) begint met een mooi, maar o zo mistroostig lied: "De dag van de mooie dood is eindelijk aangebroken. We gaan terug naar de bron, terug naar de zee." Wat volgt is een aangrijpend verhaal over een slaaf die zich aan zijn Franse meester onttrekt om zijn weggelopen dochter te vinden in de woeste jungle van Île de France (het tegenwoordige Mauritius), een tropisch eiland midden in de Indische Oceaan. Maar de vader is natuurlijk niet de enige die zijn dochter zoekt. De plantagebeheerder heeft ook een meedogenloze marronjager op pad gestuurd.
De straf voor een eerste keer weglopen is een brandmerk van de Franse lelie. Bij de tweede keer worden de oren geamputeerd en de achillespezen doorgesneden. Bij een derde keer volgt de dood. Op de plantage waar vader Cicéron voorman is werd de ultieme straf nog nooit uitgevoerd. Maar nu is het 1757 en de verlichte ideeën dringen zelfs door tot in deze uithoek van het Franse rijk. De knechten roeren zich en de gouverneur komt poolshoogte nemen.
Tijdens een diner op de plantage wordt Cicéron ontboden om als voorbeeldige, Frans sprekende slaaf een indruk te geven van wat er onder zijn lotgenoten speelt. De plantagebeheerder verwacht van hem een reclamepraatje tegenover het bestuur. Gedwee doet Cicéron zijn zegje: "Op de vijfde dag schiep God de Afrikaanse zwarten, samen met de beesten. Op de zesde dag de meesters." Als de gouverneur hem echter vraagt waarom er ineens zoveel broeders en zusters weglopen, flakkert een vuur in Cicérons ogen.
Het vuur wordt verder aangewakkerd als dochter Mati de bossen in vlucht, op zoek naar de mythische vrijstaat in het zuiden van het eiland. Massamba, zoals Cicéron eigenlijk heet, moet in haar voetsporen door de wildernis niet alleen de marronjagers voorblijven, maar ook contact maken met zijn oorsprong. Hij komt uit een lijn van zieners die in verbinding staan met de voorouders. Dit verbond heeft hij echter ingeruild ten faveure van de privileges geschonken door zijn Franse meesters. Massamba's reis is niet alleen een fysieke, maar evenzeer een geestelijke bevrijding van het juk van de slavernij.
Ni Chaînes Ni Maîtres is een indringende film over de gruwelen die mensen elkaar aandoen als zij deze niet zien als gelijke, maar als eigendom. De plantagebeheerder vindt zichzelf best een schappelijk meester en zijn zoon heeft Massamba zelfs een goede opleiding gegeven, maar zodra de instanties even aan de teugels trekken, wordt duidelijk hoeveel het leven en het welzijn van een Afrikaanse slaaf waard zijn. Niets! Ook de marronjager heeft geen enkele genade. Als de kerk zegt dat slaven houden gerechtvaardigd is, wie is zij dan om daar aan te twijfelen?
De akte waarin de jacht op Mati en Massamba centraal staat is het enerverendste deel van de film. Deze doet denken aan Papillon en Apocalypto. Tijdens de spannende achtervolgingen en gevechten voelt de kijker zich soms wel wat betrapt. Mag je 'genieten' van een gestileerde actiescène tijdens een onweersbui als het thema van de film zo ernstig en ingrijpend is dat het tot op de dag van vandaag levens beïnvloedt? Het is een vraag die bij veel historische films met een actiecomponent gesteld kan worden en die de kijker zelf moet beantwoorden.
De harde wereld van Ni Chaînes Ni Maîtres doet in elk geval zeer authentiek aan. De slaven spreken verschillende Afrikaanse talen en er is op subtiele wijze aandacht voor details van de suikerriethandel en de geloofsovertuiging van Massamba en de anderen. Ni Chaînes Ni Maîtres legt de zaken niet op Hollywoodwijze in hapklare brokken uit, maar vertelt precies genoeg via de dialogen en interacties van de personages, daarbij gesterkt door de gegronde vertolkingen van de cast.
Tel dit op bij de rauwe visuele pracht van het tropische eiland en een verhaal dat ondanks een zekere voorspelbaarheid toch zeer aangrijpend is en je hebt een krachtige film. Dit memento doet nog steeds ter zake, opdat het slavernijverleden niet vergeten wordt en wij een ander nooit als eigendom zullen zien.
