Paul McCartney bezong al eens zijn mogelijke toekomst in When I'm 64, op het vermaarde Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band. Hoe zou zijn leven eruitzien als hij de vierenzestig zou aantikken? Zou zijn geliefde hem nog steeds voeden of nodig hebben? Inmiddels is Sir Paul al ver over de tachtig - wat je er trouwens niet aan af zou zien - maar de Beatles zijn dit jaar precies vierenzestig jaar geleden ontstaan. En nog steeds enorm geliefd bij de fans.
Het was februari 1964 toen de band uit Liverpool voor het eerst voet aan Amerikaanse grond zette om er vervolgens twee weken door te brengen. De burgers van de Verenigde Staten waren nog aan het bijkomen van de schok van de moord op John F. Kennedy en de angst zat er nog goed in. De elektronische revolutie was ingezet, maar de bevolking kon nog niet en masse profiteren van de technologische en economische vooruitgang. En dan komen die vier Britse twintigers met hun 'duivelse muziek' de hoofden van de uitzinnige, voornamelijk jonge vrouwelijke fans op hol brengen.
Er werd met argusogen gekeken naar de komst van de Fab Four, zo blijkt ook maar weer eens uit de documentaire Beatles '64', geregisseerd door David Tedeschi en geproduceerd door Martin Scorsese. De muziek in de begintijd van de Beatles was geënt op de Amerikaanse rock-'n'-roll van artiesten als Chuck Berry, Elvis Presley en Little Richard. Zelf waren de artiesten vereerd door de Britse vertolkingen, maar de waanzin die hun optredens omlijstten vonden ze lastig te verklaren.
Het eerste bezoek van de band aan de VS markeerde niet alleen de opkomst van de Beatlemania, maar ook een keerpunt in de carrière van de vier muzikanten. Hun optredens in de fameuze Ed Sullivan Show en het Washington Coliseum waren zo massaal en hysterisch dat er een ware hype ontstond. Met de moord op de president in het achterhoofd kleefde er ook een beangstigend aspect aan deze massahysterie in een land dat allesbehalve als veilig te boek stond.
De komst naar Amerika luidde de omslag in waarbij de Beatles uiteindelijk steeds minder live gingen optreden om daarna voornamelijk een studio-act te worden. Het was tevens de opmaat naar hun meest creatieve periode in want al een jaar later zou Rubber Soul verschijnen: het begin van een nimmer aflatende experimenteerdrift. Tedeschi houdt het bij de twee weken in 1964, maar het verhaal is groter.
Een jaar later kwam de band namelijk terug om de beangstigende kant van hun populariteit te leren kennen. Het optreden in het New Yorkse Shea Stadium in 1965 draaide uit op chaos en de bandleden konden hun eigen zang en spel nauwelijks zelf horen. De nog overgebleven bandleden praten vooral met nostalgie over hun eerste Amerikaanse bezoek, maar de grotere context van de uiteindelijke massawaanzin had best geschetst mogen worden.
Het waren dus cruciale jaren die Tedeschi treffend samenvat, gebruik makend van archiefmateriaal dat grotendeels uit een documentaire voor de televisiezender CBS komt, gemaakt door de broers Albert en David Maysles. Met veel beelden geschoten rondom en tijdens het optreden in het televisieprogramma van Sullivan. Tedeschi verschaft de Maysles ruimschoots krediet, maar oude wijn in nieuwe zakken is het wel. Juist het bredere plaatje had de culturele en (muziek)historische duiding preciezer gemaakt. Alsof je bij het terugblikken op een verbroken relatie alleen praat over de leuke momenten en niet de ruzies, onhebbelijkheden en irritaties benoemt.
De die-hard fans zullen dus misschien niet veel nieuwe beelden voorgeschoteld krijgen, maar Tedeschi vult de historische beelden aan met interviews met de twee nog levende Beatles, fans van weleer, muzikanten als Smokey Robinson en Sananda Maitreya (beter bekend als Terence Trent d'Arby) en filmregisseur David Lynch. Hun lofzang mist nuance, maar de Beatles zijn en waren nou eenmaal een onmogelijk uit te wissen fenomeen.
De begeleidende gesprekken zijn schaars en kort, maar eigenlijk spreken de beelden wel voor zich. Vooral de interviews met de jonge gewone Amerikaan die eigenlijk liever naar klassieke muziek of Chet Baker luistert zijn boeiend. Tedeschi plaatst zo de komst van de Beatles niet alleen in historisch maar ook in cultureel perspectief maar puur geënt op die twee weken.
Komisch zijn de vele inkijkjes tijdens het verblijf van de band in het fameuze New Yorkse Plaza Hotel en hun beleving van de Amerikaanse (media)cultuur. Doordat deze documentaire een samenraapsel is van diverse bronnen - waarbij uit één bron wel heel uitvoerig wordt geput - komt er maar moeilijk een vloeiende lijn in. De populariteit van The Beatles valt vanuit veel verschillende gezichtspunten te belichten, maar Tedeschi schiet alle kanten op. Desalniettemin verbeeldt hij een onvervalst staaltje popcultuur over een van de belangrijkste fenomenen uit de muziekgeschiedenis.
Beatles '64l is te zien bij Disney Plus.
