in Recensies
Update:
In Sugarcane onderzoekt een Eerste Naties van Canada-gemeenschap zelf het misbruik in de voormalige internaten voor 'indianenkinderen'. Sinds 1894 vervoerden priesters honderdduizenden inheemse leerlingen in Canada naar deze gesegregeerde scholen. Deze documentaire brengt de jarenlange afzondering, indoctrinatie en seksueel misbruik aan het licht. In het pittoreske landschap van Williams Lake lijkt de zoektocht naar het mysterie van de ongemerkte graven naast de scholen bijzonder onwerkelijk. Ook bij de bewoners van het Sugarcane reservaat is het trauma voelbaar zonder veel woorden. Een moedig en helend verhaal zonder overbodige sensatie.
De documentaire start traag met de lieflijke meren en besneeuwde landschappen. En dat zet meteen de juiste toon. De regisseur benadert de getuigen - ouderen uit zijn eigen gemeenschap - met de nodige omzichtigheid. Op het inheemse Kamploopa-festival in het Sugarcane-reservaat maken we kennis met de documentairemaker Julian Brave Noisekat en zijn gemeenschap. Ze vieren dat ze de scholen overleefden als volk. En ze doen dat met Canadese flair: met een dansspektakel en traditionele muziek.
Tijdens het feest en enkele familiebezoeken ziet de kijker het stilzwijgend trauma op de gezichten van de oudere generatie. Mondjesmaat vertellen ze meer over de gruwelen achter de gesloten deuren van het internaat. Het onverwerkte verdriet bleef vaak decennialang verborgen achter zorgvuldig ingepeperde schaamtegevoelens. Hier en daar lost een familielid een veelbetekenende zin zoals 'degene die ons zeiden wat er zondig was, waren degenen die alle actie deden'.
Ook de onderzoekers die de kindermoorden reconstrueren zijn geen politiemensen van buitenaf maar ervaringsdeskundigen, slachtoffers die nog leven. Een onderzoek voor en door een gemeenschap die voor zichzelf opkomt. Maar dat gemeenschapsgevoel is niet het enige dat deze 'First People' kenmerkt. De emotionele en sociale schade werkt nog steeds door. Een intergenerationeel trauma dat het dagelijks leven overheerst.
Een van de manieren om die harde waarheid te ontvluchten is namelijk roesmiddelen: alcohol of tabaksbladeren. Ook in het leven van de documentairemaker en zijn vader speelde het een grote rol. Er volgt een verhaal van een gebroken gezin, verlatingsangst en een mogelijke toenadering. Het siert de documentairemaker dat hij een inkijk geeft in zijn persoonlijke familiegeschiedenis en niets verdoezelt.
Daardoor voelt de kijker zich minder als een indringer en meer als een welkome gast in een bijzondere geschiedenis. De tijd is aangebroken om dit kerkelijk schandaal te onthullen en te laten doordringen. Maar niet iedereen voelt even hard mee. Dat blijkt na een ingestudeerd excuus nummertje van de paus en een halfbakken pleidooi voor vergiffenis van een bisschop. De katholieke kerk veegt dergelijke slechte PR blijkbaar nog steeds net iets té snel van tafel.
Maar dit verhaal van een zoon en zijn vader gaat ook over een langzaam herstel, schaamte overwinnen en steun in je omgeving vinden. En dat maakt Sugarcane meteen ook zo bijzonder. Deze documentaire heeft niet alleen de kijkers aangegrepen. Het biedt ook een trechter voor de opgekropte gevoelens van een heel volk. En wie weet zelfs een nieuw begin. Ten slotte onderstreept deze film de moedige getuigenissen met prachtige en helende natuurbeelden.
Sugarcane is te zien bij Disney+.
