in Recensies
Update:
Zo vrijgevochten als de jazz komt de dekoloniale beweging over in Soundtrack to a Coup d'Etat. Multimedia-artiest Johan Gimonprez componeert archiefbeelden, brieven en optredens van zwarte jazzartiesten tot een swingend geheel om het verhaal over de onafhankelijkheid van Congo in 1960 te vertellen. De Verenigde Staten en de voormalige wrede kolonisator België wilden hun belangen in de mijnen van Katanga veiligstellen. Ze werkten daarom de eerste minister-president Patrice Lumumba tegen, daarin gesteund door de Verenigde Naties. Mede vanwege de angst dat hij zijn heil zou zoeken bij de Sovjet-Unie werd Lumumba uiteindelijk vermoord.
Lumumba's plannen voor een pan-Afrikaanse unie die de dekolonisatie een flinke impuls zouden hebben gegeven, gingen overboord. Gimonprez legt verbanden tussen deze wijdere geopolitieke dekoloniale strijd, de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging en de Congolese onafhankelijkheidsstrijd, onder andere via de scherpe observaties van Malcolm X over dit onderwerp. In stevige lettertypes komen alle citaten voorbij inclusief bronvermelding, van voorgelezen brieven van belangrijke speler Andrée Blouin tot de audiomemoires van Nikita Chroesjtsjov. Zo ontstaat een doorwrocht beeld van de onderdrukking van Congo.
Soms wijdt de film uit naar zaken die er weinig mee te maken lijken te hebben. De steeds terugkerende jazzfragmenten hangen weinig samen met de politieke analyse. Dat de CIA de jazzartiesten gebruikte voor een cultureel offensief raakt Congo alleen wanneer Louis Armstrong daar optreedt en zonder het te weten bijdraagt aan het complot tegen Lumumba.
Toch vormt de jazzmuziek een belangrijk motief, die wel de optimistische instelling van de dekoloniale beweging onderstreept. Een concert van drummer Max Roach en zangeres Abbey Lincoln keert steeds terug. De close-up op Lincolns gezicht als ze luidkeels zingt, illustreert de strijdlust van deze periode. De harde drumslagen en haar strakke gelaat resoneren dankzij de energie die er vanuit gaan.
De Verenigde Staten zijn zelf natuurlijk ook een voormalige kolonie die nu kampt met dictatoriale leiders, corrupte elites en economische uitbuiting. Soundtrack To A Coup D'Etat maakt dat goed duidelijk. De jazzartiesten etaleren in het buitenland de Amerikaanse vrijheid, maar hadden in eigen land toen geen rechten. Net als vele andere kromme misstanden kaart de film dit onrecht krachtig aan met sarcastische montage, van een aanklacht door naar de CIA-directeur Dulles die tevreden zijn pijp opsteekt.
Gedreven vertelt Soundtrack to a Coup d'Etat hoe de VS, de VN en België ervoor zorgden dat Congo nooit een kans kreeg zich te ontwikkelen. Die strijdbaarheid uit zich echter ook in een manicheïsch wereldbeeld, waarin de duisternis van de VS automatisch betekent dat de tegenstanders van het licht zijn. Chroesjtsjov komt alleen in beeld als een breed lachende knuffelbeer, terwijl de Sovjet-Unie net zo goed zelfzuchtige geopolitieke belangen heeft en intern een totalitair bewind voerde. Ook voor dictator Fidel Castro niets dan lof.
De activistische houding van de film voelt van het slag Left Laser of Bij1. Amerika slecht, dus tegenstanders goed. Zogenaamd anti-imperialistisch, maar wel voor Oekraïne willen bepalen dat ze zich niet moeten verzetten tegen Poetin. De NAVO vinden ze schuldig aan de invasie, zoals het Kremlin roept, zonder na te denken waarom Oost-Europese landen er zo graag bij wilden. Gimonprez blijft hier ook stil over wat deze landen eigenlijk vonden van leven onder de Sovjet-Unie. Het kortzichtige wereldbeeld van de film vormt een smet op de vertelling over Congo, over de gruwelijkheden waarvan iedereen zou moeten weten.
