De Z van Zus is een welkome verademing in het Nederlandse filmlandschap van weinig inspirerende, laat staan vernieuwende films. Het is een eigentijds en vrolijk verhaal dat breekt met de sufheid van slecht gespeelde Nederlandse romkoms en familiefilms die zelden écht romantisch of grappig worden. Jelle de Jonge heeft een heerlijke hedendaagse komedie neergezet die niet alleen ontzettend herkenbaar is, maar ook aanstekelijk grappig en verfrissend vlot.
In het openingsfilmpje delen de tweelingzusjes Rianne en Juliette hun associaties bij het alfabet op een Spaans strand: de Z is van Zus. Hun vader staart met nostalgie naar de beelden. Zijn kleine meisjes zijn inmiddels volwassen, maar verschillen als dag en nacht van elkaar. Rianne is achtergebleven bij de snackbar in Rotterdam en heeft het ouderlijk huis tot aan de nok toe gevuld met troep. Juliette wil Amsterdam-Zuid niet meer uit, werkt als 'organizer' bij een bekend tv-programma en helpt mensen hun huiskamer strak in te richten. Ze woont met haar pluizige (ras)kat in een stijlvol grachtenpand met smetteloos witte muren à la Des Bouvrie. Ze maakt graag lijstjes.
Als succesvolle zakenvrouw probeert Juliette haar vader vooral financieel te ondersteunen. Haar zus neemt de mantelzorg op zich. Ze neemt hem in de rolstoel mee naar de markt, ontvangt het bezoek op zijn verjaardag en veegt zijn billen af. Juliette is single en Rianne moddert door in een ingeslapen relatie. Ze luistert naar de mislukte metaforen van haar vriend over hun verschillende treinen, sporen en stations, terwijl ze haar doodzieke vader op bed legt.
Tot hun grote schrik heeft hun vader een laatste wens die de zussen op de proef stelt: hij wil graag dat zij samen zijn as uitstrooien in Spanje. Hij verklaart droogjes dat hij het zelf niet meer kan doen. De zussen zijn echter zo ver uit elkaar gegroeid dat ze elkaar bijna niet meer verdragen. Op een gezamenlijke roadtrip zitten ze zeker niet te wachten. Hun twee beste vriendinnen, Kaylee en Pilar, werpen zich op om mee te gaan. De vier vrouwen komen uit totaal verschillende werelden en krijgen het dus niet makkelijk in één auto. Maar het motto van deze film is: zonder wrijving geen glans.
Wat De Z van Zus zo goed maakt, is het zorgvuldig samengestelde scenario. Het smeedt de film tot een rijk en samenhangend geheel met talloze verwijzingen die goed worden uitgewerkt en op speelse wijze terugkomen. De dialogen bestaan uit geestige en goed op elkaar ingespeelde reacties, zoals je verwacht van zussen en vriendinnen die elkaar al jaren kennen. De competitiedrift tussen de zussen is over de top, wat tijdens de uitvaart uitmondt in een (niet zo zuiver) zussenduet van 'You'll Never Walk Alone' onder begeleiding van een driftige harpsolo. Het gestuntel dat soms bij een afscheid komt kijken, wordt tot ver in het absurde uitvergroot en daarmee tragikomisch. De zussen krijgen ruzie over de juiste smaak en de onderhuidse venijnigheden vliegen steeds scherper over en weer terwijl ze met hun 'beste volwassen gezicht' grafkisten bekijken.
De Jonge heeft er als regisseur zichtbaar plezier in gehad om de huidige verbubbeling en onderlinge klassenverschillen naar het witte doek te vertalen. Nederland is zogenaamd helemaal egalitair, maar ondertussen zijn de onderlinge verschillen best groot. De zussen zijn de belichaming van hun verschillende levenspaden geworden. De een is beleefd, introvert en neurotisch, de ander is luid, extravert en wild. De een wil alles graag tot in de puntjes perfect doen, de ander brengt overal chaos. De een benadert de dingen graag rationeel, de ander heeft explosieve emoties. Ze zijn aan weerszijden van een spectrum terechtgekomen. Elkaar terugvinden gaat niet zonder slag of stoot.
De zussen laten contrasteren is niet de enige manier waarop de film met klassenverschillen speelt. Gaandeweg wordt duidelijk dat de verschillende karakters minder simpel zijn dan gedacht. Als de deftige Pilar uit Zuid een affirmatiekaartje wil trekken, rijdt ze de groep bijna van de weg. Na afloop wil ze toch vooral graag weten wat er op het kaartje staat. De onverschrokken Kaylee vertelt als marktvrouw met religieuze devotie over het verschil tussen kwalitatief goede en slechte kussens. Als Juliette emotioneel wordt, maakt haar keurige ABN plaats voor haar Rotterdamse accent. Rianne heeft een grote mond maar een klein hartje. Ondanks haar uitbundige houding durft ze stiekem minder dan haar tweelingzus. Die heeft op haar beurt achter de schermen weer een minder gladgestreken bestaan dan je zou denken.
Ondanks de onderhuids broeiende familierancune wordt De Z van Zus nergens zwaar. Als de zussen in Frankrijk samen in een cel worden gezet om af te koelen, krijgen ze de slappe lach. Het is de herkenbare achtbaan van zussen die samen zijn opgegroeid en lief en leed met elkaar delen. De vier actrices spelen hun rollen vol overtuiging. Ook de bijrollen, zoals die van hun tante Leen, zijn allemaal herkenbare types die goed uit de verf komen. De film maakt gretig gebruikt van klassiekers en clichés en gooit in feite alle subtiliteiten overboord. Dat geeft de Z van Zus een bepaalde gewaagdheid die je niet vaak in Nederlandse films terugziet. Het resultaat is een verfrissende, sprankelende en hartveroverende film.
