De Oscarwinnaar van dit jaar voor beste soundtrack is Ludwig Göransson voor Oppenheimer. Zeker niet onterecht, het is prachtige muziek. Kan je het nazingen? Nee, net als de meeste Oscarwinnende soundtracks van de afgelopen jaren. Kun je iets nazingen van John Williams? Dat kan bijna iedereen. Van Star Wars, Jaws en Indiana Jones tot Harry Potter, zijn repertoire is fenomenaal. Hoog tijd dus om de 92-jarige componist in het zonnetje te zetten middels een documentaire. En, oké, ook Göransson heeft een memorabel deuntje bedacht. Ook voor iets van Star Wars.
Het duurt langer dan gebruikelijk voordat het over John Williams ouders en zijn jeugd gaat. Want deze docu gaat niet alleen over John Williams, maar voornamelijk over zijn muziek en de impact daarvan. De vertelling is chronologisch, maar dan op een andere wijze; erg verfrissend. Na een lange intro komt zijn persoonlijke verleden vluchtig aan bod, maar daarna gaat het voornamelijk van filmmaker naar filmmaker.
Zijn officiële naam is Johnny, en heerlijk om te zien dat zij die met hem gewerkt hebben hem ook zo noemen. Het is puur omdat 'Music by Johnny Williams' niet serieus genoeg over zou komen als begin- of aftiteling dat hij zijn naam aanpaste. Hoe snel het ook verteld wordt, Williams opkomst in de muziek en zijn open deur naar filmcomponist zijn fascinerend om te horen.
De man heeft, gelukkig, geen moeilijk leven gehad. Het meest pijnlijke is de vroege dood van zijn eerste echtgenote. Maar dat is het. Iedereen omschrijft hem als een sympathieke man, zelfs zijn kinderen die hij niet veel zag vanwege zijn werk hebben geen kwaad woord over hem te zeggen - als hij er was gaf hij ze alle aandacht. Leuk feitje: één van zijn zoons is een origineel bandlid van Toto.
Williams' carrière wordt niet puur chronologisch gevolgd, maar via de filmmakers met wie hij gewerkt heeft. Als eerste komt vanzelfsprekend Steven Spielberg aan bod, en daar wordt ook alle ruimte aan gegeven. Meteen is duidelijk dat Williams wellicht géén filmliefhebber is, maar wel iemand die snapt welk verhaal er wordt verteld. Waar Spielberg pure horrorklanken had verwacht onder de beelden van Jaws, zag de componist dat dit een verkeerde keuze was.
Vanaf dat moment legde Spielberg steevast zijn vertrouwen volledig in Williams' handen. En dat leidt ook tot kleine tussendoortjes, zoals dat Spielberg tegen George Lucas zegt dat hij de perfecte filmcomponist weet voor diens onbekende sciencefiction-project dat later Star Wars zou heten. Of dat John Williams rond die tijd ook de officiële dirigent werd van een bepaald groot orkest.
Wanneer het oeuvre van Spielberg er eindelijk op zit, inclusief mijmeren over het cultureel effect dat zijn muziek had en hoe perfect het emoties oproept, komen eindelijk andere filmmakers aan bod met her en der ook aandacht voor de composities die niet zijn gemaakt voor film. Wel voor beroemde muzikanten, zoals Yo Yo Ma.
Music by John Williams is geen heel bijzondere maar wel interessante en prettige documentaire die vooral belicht hoe diep muziek kan raken en zich in het brein nestelt. De memorabele filmdeuntjes van John Williams werden zo onderdeel van de wereldwijde popcultuur en roepen nu nostalgische gevoelens op.
Het is niet geheel onterecht dat sommigen kritiek hebben op John Williams, over het feit dat hij soms té geïnspireerd is door andere muziek. Oftewel: het is lichtelijk jatwerk. Hier en daar voelt de soundtrack van Star Wars als stukken uit 'De Planeten' van Gustav Holst, en de eerste noten van Jaws zijn letterlijk die van de Negende Symfonie van Dvorák. Maar Williams geeft zelf aan soms een film het gevoel te vinden hebben van een stuk dat hij kent, en iets soortgelijk wil bieden.
Neemt niet weg dat het merendeel wel uit zijn eigen geest voortkomt. En hij deed zijn eigen arrangementen, en dirigeerde het orkest dat zijn muziek speelde. Music by John Williams is een documentaire die geen misère toont, er is geen schokkende levensstijl om bloot te leggen, geen roemruchte botsingen in de vorm van 'creative differences'. En toch is dit een heerlijke maar ook informatieve film, en vooral een bewustwording van hoe diep John Williams de wereld heeft geraakt met zijn muziek. Waarbij hij ook nog eens overtuigend als hardwerkende, lieve man wordt geportretteerd.
Music by John Williams is te zien bij Disney+.
