In 1990 werd de zeventienjarige Maria Soledad Morales vermoord in Catamarca, Argentinië. Haar klasgenoten hielden een protest, op verzoek van bezorgde ouders en hun lerares, non Martha, gebeurde dit rustig in stilte. Bijna vijfentwintig jaar later is het verdriet nog steeds groot, en lopen de vriendinnen van Maria Soledad opnieuw in stilte door de straten van Catamarca. Een koele kikker die het bij deze beelden droog weet te houden. Maar zo gevoelig als Maria Soledad: el Fin del Silencio begint, zo chaotisch is wat daarop volgt, tot op het punt dat al het medeleven wegebt.
Maria Soledad: el Fin del Silencio start kalm. Er wordt veel ruimte gelaten aan de vriendinnen van Maria om te praten over hun verdriet en de gebeurtenissen van die fatale nacht in 1990. Tegelijkertijd wordt er een voelbare dreigende toon gezet, wat voor een zeer sterk begin zorgt. Maar deze aangrijpende sfeer verdwijnt volledig, na overschakeling naar de politieke kant van het verhaal. De interviews met de vriendinnen maken plaats voor oude mediabeelden en wilde geruchten, waarvan niet direct duidelijk is hoe serieus deze genomen moeten worden.
Vele oude fragmenten van televisie en kranten snellen voorbij. Namen worden genoemd, verbanden met anderen worden gelegd, schandalen worden blootgelegd en politici vliegen de laan uit. Dit gaat in rap tempo, sterk in contrast met het serene begin. Het enige dat duidelijk is, is dat Catamarca een grote corrupte bende is. Wellicht is de documentaire gemaakt voor Argentijnen die reeds bekend zijn met de zaak en de politieke invloed die deze heeft gehad. Aan de hoeveelheid beelden te zien was het destijds een mediaspektakel, dat waarschijnlijk door heel Argentinië gevolgd werd.
De ouders van Maria Soledad verkondigen dat de dader bekend is, voordat de kijker weet wie dat is. Dit lijkt voornamelijk op geruchten gebaseerd en het is tevergeefs wachten op doorslaggevend bewijs. Er komen nauwelijks nog echte betrokkenen aan het woord, en de focus wordt verlegd naar journalisten die de zaak van een afstand hebben gevolgd. Eén van hen doet veel dramatische uitspraken over het lot van Maria Soledad, die hij nooit gekend heeft, en dit maakt minder indruk dan de woorden van haar vriendinnen. Dat deze journalist zoveel podium krijgt hiervoor, wordt op een gegeven moment vervelend.
Vijf of zes jaar later (de meningen zijn verdeeld over de tijdslijn) begint dan eindelijk de rechtszaak. Dat is ruimschoots over de helft van de documentaire. Plotseling duiken er allerlei getuigen op, waarvan onduidelijk is waar ze vandaan gehaald zijn en of ze eerder hebben geprobeerd hun verhaal te doen; ze kwamen in ieder geval nog niet eerder in beeld. Vaak wordt er veranderd van getuigenis, ongetwijfeld door bedreiging of omkoping, maar het schept veel onduidelijkheid. Zeker in combinatie met het haastige tempo waarop alles verteld wordt.
Er komt allerlei nieuwe informatie aan het licht, die tot dan toe achtergehouden werd. Non Martha heeft een kast vol verhalen van derden die nog niet eerder in de documentaire genoemd werden. Zelfs in haar interviews met de documentairemakers gaf ze dit niet aan. Ook geeft ze geen uitleg achteraf. Niemand die gaat twijfelen aan het woord van een non, maar verwarrend is het wel. De kijker haalt de schouders op en is gedwongen mee te gaan in de schijnbaar op roddels gebaseerde schuldbepaling.
Wel fascinerend is de gang van zaken in een Argentijnse rechtszaal. Getuigen en daders en elkaar tegensprekende getuigen worden recht tegenover elkaar gezet, zonder enige bescherming, met hooguit anderhalve meter afstand ertussen. En ze gaan flink tekeer tegen elkaar. Politie of andere autoriteiten houden zich afzijdig van ondervragingen of bewijs aandragen. Het lijkt alsof de gewone burgers het onderling moeten uitvechten, wat een soap-achtige uitstraling aan de rechtszaak geeft. Hetgeen de geloofwaardigheid niet ten goede komt.
De stelling van Martha dat het proces een belangrijke stap is geweest in de strijd tegen femicide lijkt misplaatst. Dit komt in de documentaire in ieder geval helemaal niet naar voren. De zaak lijkt eerder een belangrijke rol gespeeld te hebben in de strijd tegen corruptie in Argentinië. En dat is een heel ander verhaal dan wat de zeventienjarige Maria Soledad is overkomen, en wat haar vriendinnen hebben doorgemaakt.
Het was veel beter geweest om twee documentaires te maken: over de politieke situatie destijds, of een persoonlijke benadering van het verhaal. Allebei tegelijkertijd vertellen verstoord de toon. Bovendien is anderhalf uur veel te weinig tijd om aan de ene kant een diepgaand verhaal te vertellen, en aan de andere kant een uitgebreide informatieve geschiedenis weer te geven.
Maria Soledad: el fin de silencio is te zien bij Netflix.
