Het Verzwijgen
Recensie

Het Verzwijgen (2022)

Ongeïnspireerde maar inhoudelijk interessante documentaire.

in Recensies
Leestijd: 2 min 17 sec
Regie: Marieke van der Winden | Scenario: Marieke van der Winden Cast: Marieke van der Winden e.a. | Speelduur: 92 minuten | Jaar: 2022

De Tweede Wereldoorlog is zonder twijfel een van de zwartste pagina's uit de wereldgeschiedenis. De talloze gruwelen die plaatsvonden tijdens het nazibewind hebben een collectief trauma veroorzaakt, waar vele naoorlogse generaties nog altijd mee kampen. De nabestaanden van de nazi's dragen echter ook nog steeds de last van de (wan)daden van hun voorouders, zo blijkt uit het leven van Marieke van der Winden en haar moeder.

In de jaren tachtig, na haar moeders dood, ontdekt Marieke dat haar opa een NSB'er was. Ze had altijd al een gespannen relatie met haar moeder, waarvan het foute verleden van haar familie de mogelijke oorzaak is. In de documentaire Het Verzwijgen wordt haar familiegeschiedenis, en de invloed op het leven van haar moeder postuum onderzocht. Dit onderbelichte effect van de Tweede Wereldoorlog is interessant voor geschiedenisliefhebbers, maar technisch is de film niet te onderscheiden van de gemiddelde tv-documentaire.

De gebrekkige filmtechnieken in Het Verzwijgen zijn helaas pijnlijk zichtbaar. Om te voorkomen dat enkel pratende hoofden te zien zijn, wisselt de documentaire ze af met shots die er mooi uitzien of een symbolische betekenis hebben. De montage van deze vaak niet-gerelateerde 'B-roll'-beelden geeft de documentaire een pretentieus randje.

De pogingen om extra betekenis toe te voegen aan het verhaal is onnodig, omdat het persoonlijke element van Van der Windens verhaal duidelijk genoeg naar voren komt. Hoewel zij de onderzoeker is, en we ook haar reacties op nieuwe onthullingen zien, zet ze haar moeder en opa keurig centraal. De documentaire is deels voor haarzelf gemaakt, maar toch voelt Het Verzwijgen niet als een egotrip. Het leed van de directe slachtoffers en hun nabestaanden wordt niet gebagatelliseerd, hoewel één enkele zin de geloofwaardigheid van de documentaire in twijfel kan trekken.

In het begin van de film stelt Van der Winden dat het intergenerationele trauma van haar en haar moeder op één punt zwaarder is dan dat van de Holocaustoverlevenden zelf; namelijk hoe moeilijk nabestaanden van NSB'ers over dat leed kunnen spreken, in tegenstelling tot Holocaust-overlevenden. Dat geldt misschien voor het collectieve trauma, maar dat gaat niet op voor het individuele psychologische leed dat Van der Winden centraal stelt. Er zijn genoeg Holocaust-overlevenden die het nooit over hun concentratiekamptrauma's hebben gehad. Bovendien laat leed zich moeilijk vergelijken.

Dit ogenschijnlijk kleine zinnetje had grote gevolgen kunnen hebben voor de betrouwbaarheid van de documentaire. Het duidt er namelijk op dat Van der Winden zich slecht heeft ingelezen over intergenerationele trauma's als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Door het strikt persoonlijk te houden blijft de geloofwaardigheid grotendeels behouden. Gelukkig maar, want anders was er echt helemaal niks te leren van deze boeiende maar matig gemaakte documentaire.