Regie: Roman Polanski | Scenario: Robert Harris en Roman Polanski | Cast: Jean Dujardin (Georges Picquart), Louis Garrel (Alfred Dreyfus), Emmanuelle Seigner (Pauline Monnier), e.a. | Speelduur: 132 minuten | Jaar: 2019

De Dreyfus-affaire is (al dan niet vaag) bekend uit de geschiedenisboekjes. Eind negentiende eeuw wordt de Joodse legerofficier Alfred Dreyfus ervan verdacht een Duitse spion te zijn. De zaak is onlosmakelijk verbonden met schrijver Émile Zola die de gerechtelijke dwaling in de openbaarheid brengt. Hij haalt de door antisemitisme ingegeven beschuldiging aan het adres van Dreyfus fors onderuit met zijn pamflet J'Accuse...!. Mede dankzij Zola's inspanning komt de waarheid aan het licht en wordt Dreyfus uiteindelijk gerehabiliteerd.

Georges Picquart, een kolonel die het tot hoofd van de Franse inlichtingendienst schopt, is een andere sleutelfiguur. Hij ontmaskert de ware spion door een opvallende overeenkomst te ontdekken tussen het handschrift op bewijsstukken in de zaak Dreyfus en documenten van de in Rouen gestationeerde spionageverdachte Esterhazy. Hooggeplaatste officieren vrezen heropening van het onderzoek en willen de zaak in de doofpot laten verdwijnen. Picquart moet zijn bemoeienis bekopen met ontslag en gevangenschap. De Dreyfus-affaire heeft vele generaties geïnspireerd en leverde in 1937 zelfs een Oscarwinnende film op. Ook Robert Harris' fictiethriller An Officer and a Spy uit 2013 is gebaseerd op het historische schandaal. Het boek dient als bronmateriaal voor Roman Polanski's verfilming die vanwege de coronacrisis nu rechtstreeks op streamingplatform Picl wordt uitgebracht.

De aanpak van de omstreden Poolse filmmaker is onnodig rommelig. Hij maakt grote sprongen door de tijd. Van het moment dat Dreyfus voor het Hôtel des Invalides van zijn onderscheidingen en uniform wordt ontdaan, naar het verschijnen voor de militaire rechtbank en het ballingschap op Duivelseiland voor de kust van Frans-Guyana. Het lijken slechts bijzaken, want Polanski richt zich volledig op het voortschrijdend inzicht en de missie van Picquart. Dat maakt de film soms uitermate taai: het is een vrij kleurloos personage wiens geestdrift maar mondjesmaat boven komt borrelen. Zijn enige smet lijkt de heimelijke relatie met een bezette vrouw, gespeeld door Emmanuelle Seigner, de matige acterende partner van Polanski die hij in al zijn recente films meent te moeten laten meespelen.

J'Accuse, in veel landen uitgebracht onder de titel An Officer and a Spy, is een fascinerende ontdekkingstocht naar de waarheid die wij inmiddels allemaal kennen. De film gaat echter gebukt onder een wanordelijk plot. Bovendien verzaakt Polanski het historische belang van de zaak Dreyfus te onderstrepen. De affaire staat bekend als een van de grootste schandalen in de moderne Franse geschiedenis, die de hele maatschappij, legerorde en politiek op hun grondvesten deed schudden. Ook de context van het heersende antisemitisme, waarin de Joden tot zondebok werden gemaakt, wordt maar flauwtjes uitgewerkt. Ondanks deze vele mankementen kan J'Accuse bogen op degelijk acteerwerk (Seigner uitgezonderd) en meerdere (nominaties voor) filmprijzen.