Het was afgelopen januari precies tien jaar geleden dat Gilberto Gil als het tweede zwarte kabinetslid van Brazilië aantrad. Hij hield het als minister van Cultuur zo'n vijf jaar uit, maar toch zullen de meesten Gil niet gelijk met politiek associëren. Gil, die sinds eind jaren tachtig politiek actief is, is namelijk bovenal een muzikale duizendpoot die al meer dan vijftig jaar een promotor is van de smeltkroes van diverse muziekstijlen. Gil werd geboren met Indiaans en Afrikaans bloed in Salvador, in het noordoosten van Brazilië. Eenmaal muzikaal actief begon Gil diverse muziekstijlen, zoals bossa nova, samba en rock-'n-roll, met elkaar te verweven. De Grammy-winnaar is één van de vooraanstaande vertegenwoordigers van de Tropicalismo, maar werd in de jaren zestig door het toenmalige militaire bewind als staatsgevaarlijk gezien en in het gevang gegooid.
In de documentaire Viramundo worden Gils politieke en muzikale aspiraties met elkaar verenigd. Want wat verbroedert meer dan samen muziek maken? Met zijn nieuwe wereldtour over het zuidelijk halfrond deed Gil ondermeer Australië en Zuid-Afrika aan. Tijdens zijn ontelbare muzikale ontmoetingen vindt Gil overeenkomsten tussen de inheemse Braziliaanse bevolking en de Aboriginals en zwarte bevolking in de townships. Voor allen geldt namelijk dat ze het juk van kolonisatie hebben ondervonden. Hierbij wendt Gil eveneens zijn politieke capaciteiten aan. Zo is er een opvallende overeenkomst met Peter Garrett, de voormalige leadzanger van de Australische band Midnight Oil, bekend van de hit Beds Are Burning. Garrett heeft net als Gil ooit een carrièreswitch gemaakt en is nu minister van Onderwijs.
Gil heeft zo'n immense uitstraling dat hij feilloos aansluiting vindt bij de meest uiteenlopende bevolkingsgroepen en muziekstromingen. Hij stort zich met jaloersmakende bezieling in elk nieuw avontuur, waarbij hij altijd de overeenkomsten opzoekt in plaats van de vele tegenstellingen. Deze instelling is samen met Gils gretigheid naar nieuwe ontmoetingen en ervaringen de aanstekelijke motor van deze innemende muziekdocumentaire. Door de onmetelijke dosis positiviteit die Gil uitstraalt is het makkelijk om documentairefilmer Pierre-Yves Borgeaud de vele schoonheidsfoutjes van Viramundo te vergeven. De verschillende werelddelen die Gil aandoet komen niet allemaal evenredig aan bod en thematisch springt Borgeaud van de hak op de tak. Naast de intensieve ontmoetingen die Gil heeft, komen er ook personen voorbij die best wat te vertellen hebben maar hiervoor een te klein podium krijgen.
Ondanks de wat onevenwichtige opzet onderstreept Viramundo de muzikale virtuositeit, maar misschien nog wel meer het vermogen van multitalent Gil om mensen met elkaar te verbinden. Of het nu een inwijdingsritueel is bij de Aboriginals of een rapsessie met een groep jongeren, Gil stort zich er met volledige overgave en passie in. Opvallend is bovendien Gils vermogen om zich aan zijn tijd aan te passen. Hij verzet zich niet tegen de moderne communicatiemiddelen, maar ziet ze juist als een uitgelezen manier om nieuwe connecties te leggen. Het enthousiasme van Gilberto Gil heeft een gezond realisme. Hij heeft niet de illusie dat hij in zijn eentje de wereld kan veranderen. Samen lukt dit echter wel en muziek is dé manier om verschillen te overbruggen.
