Zeggen dat Marc Schmidt uitblinkt in artistieke documentaires brengt het risico met zich mee dat je daarmee ook zegt dat niet elke documentaire artisticiteit in zich meedraagt. Toch mag het gezegd worden. De Regels van Matthijs en In de Armen van Morpheus zoeken beide naar een waarheid die je niet uit een opsomming van feitjes bij elkaar kunt puzzelen. Nu probeert Schmidt te wroeten in de leegte, in de behoefte om jezelf even helemaal te verliezen.
Hoe te Verdwijnen begint bij de overleden vader van Schmidt, een beeldend kunstenaar die we alleen in archiefbeelden voorbij zien komen. De documentairemaker getuigt zelf van zijn vaders pogingen om te ontsnappen aan zichzelf. Aan het gevoel dat je bestaat, dat je een entiteit bent in een groot vijandig universum. Maar hoe Schmidts vader dat precies probeerde te doen, wordt niet voor de volle honderd procent duidelijk. De feiten doen er niet toe. Dit begin is slechts een aanknopingspunt.
Want de nadruk ligt veel meer op hoe Schmidt deze behoefte zelf ook heeft gevoeld, en hij verkent deze gevoelens veel dieper door ze bij anderen uit te diepen. Hij volgt en interviewt een vrouw die de wereld rondzeilt in volledige isolatie, een vrouw die zich overgeeft aan vreetbuien om de boel vervolgens uit te braken, een vrouw met een nogal levensomvattende seksverslaving en een meisje met een hevig woedeprobleem.
Hij ontwaart bij hen ook die behoefte om als persoon volledig op te lossen in je omgeving of ervaring. De zeilster heeft een negatief zelfbeeld en wil opgaan in het natuurgeweld van de oceaan. Boulimia is een vorm van controle zoeken, maar in de extase van een vreetbui vergeet je ook je normale bestaan even. Seksueel genot kan je eenzelfde tijdelijke uitweg bieden. En het boze meisje liep weg van haar familie tijdens een vakantie in het hoge noorden, om zichzelf te verliezen in de volmaakte witheid van een sneeuwlandschap.
Als kritische kijker kun je jezelf afvragen of deze door Marc Schmidt aangehaalde voorbeelden wel echt voorbeelden van hetzelfde zijn. Maar het is ook de kunst van een goede verteller om met overtuiging die lijn aan te brengen in je thesis, en de toeschouwer in elk geval voor de duur van de film mee te nemen in een gedachtegang. Schmidt doet dat, want hij benadert zijn onderwerp met een passievolle interesse die op de kijker afstraalt. Dit betoog overtuigt je niet door middel van redenatie, maar wint je aandacht op gevoel. Schmidt flirt met esoterie, maar verliest zichzelf niet in vaagheid.
Een vervreemdende beslissing is wel dat de seksverslaafde vrouw nooit herkenbaar in beeld komt, maar dat haar gezicht wordt vervangen door een met de computer gemaakt uiterlijk. Wanneer de vrouw wordt geïntroduceerd, is ze haar gezicht zelfs nog aan het uitkiezen. Maar het gekozen gelaat beweegt simpelweg niet lekker en dan zitten we daar een groot deel van de film aan vast. Later zien we haar ook op een motor, met een helm op, proberen om zo snel mogelijk te rijden. Ook een manier van jezelf verliezen. De helm geeft haar meer karakter dan haar gekozen computergezicht.
Een andere opmerkelijke keuze pakt beter uit. Halverwege de film neemt de film een uitstapje naar een kerk waar een orgel een uitvoering speelt van het muziekstuk As Slow as Possible van John Cage. Het wordt dusdanig langzaam uitgevoerd dat het gehele stuk ruim zeshonderd jaar in beslag zal nemen. Je hoort alleen een lang aangehouden toon. Een monotone orgelbrom, die altijd aanwezig is en waarin je kunt mediteren en waarin het geluid misschien wel je eigen zijn overstemt.
Marc Schmidt lijkt dat althans zo te voelen, maar doe je dat als kijker ook? Daarvoor blijven we niet lang genoeg hangen in deze toon. Maar het is op zijn minst een interessant intermezzo. De film komt echter pas echt samen wanneer Schmidt in gesprek met zijn geïnterviewden steeds meer van zichzelf begint te laten zien. Hij vertelt hoe hij zichzelf in het verleden overgaf aan impulsen, ook met dit zelfde doel: te verdwijnen. Het heeft een duister randje, maar Schmidt geeft ermee ook hoop mee. Want die behoefte kun je ook een plek geven, en je kunt er een zekere vrede in vinden.
