Wikileaks publicatie van duizenden geheime Amerikaanse overheidsdocumenten was een van de meest spraakmakende gebeurtenissen van de afgelopen jaren. Wat dat betreft lag het voor de hand dat er snel een verfilming zou komen. Aan de andere kant was het riskant, want hoe maak je een onderhoudende film over een onderwerp waar al zoveel over gezegd is, en die zich grotendeels achter de computer afspeelt? Dat het wel degelijk mogelijk is, bewees David Fincher met de visuele flair van The Social Network, maar wellicht is het beter om die vergelijking verder te laten voor wat hij is. The Fifth Estate is een ander soort film geworden, een thriller die dankzij een sterk scenario geen moment aan tempo verliest.
Gezien de controverse rond Wikileaks is het logisch dat het in een verfilming meer om spanning draait dan in het verhaal over de totstandkoming van Facebook. Want nog altijd zijn de meningen verdeeld over de vraag of Wikileaks-oprichter Julian Assange een revolutionair is of een gevaarlijke crimineel. Regisseur Bill Condon maakt daar handig gebruik van door in deze thriller zelf geen doorslaggevende keuze te maken. De filmmaker laat zien dat Assange een visionair is en van historisch belang binnen het digitale tijdperk, maar toont de platinablonde Australiër net zo goed als een geslepen, moeilijk te peilen man die nergens voor terugdeinst.
Condon gebruikte het boek van Daniel Domscheit-Berg - de compagnon van Assange in het begin van Wikileaks - als uitgangspunt voor een Training Day-achtige opzet. Berg is hier het goedgelovige groentje dat er gaandeweg achterkomt dat de nobele man met wie hij werkt ook duistere kanten blijkt te hebben.
Dat tweezijdige karakter van Assange wordt overtuigend neergezet door Benedict Cumberbatch, die zoals eerder dit jaar in Star Trek Into Darkness griezelig kil kan zijn, maar ook een meer menselijke, geteisterde kant laat zien. Hij straalt zelfs angst voor vergelding uit, met name vanuit de Amerikaanse overheid.
In een zijplot volgen we een staatssecretaris die haar geheime contact in Libië zo snel mogelijk uit het land moet zien te krijgen, omdat zijn identiteit dankzij Assange openbaar is geworden. Die kant van het verhaal had wellicht nog meer aandacht mogen krijgen, maar dat Condon het erin heeft verwerkt is al een pre. In Assanges gedreven missie om informatie openbaar te maken, vallen er ook slachtoffers. Het geeft The Fifth Estate de nodige nuance om te voorkomen dat dit een lofzang op de man achter Wikileaks zou worden. De waarheid is niet zo eenduidig.
Daarmee roept deze film uiteindelijk de relevante vraag op hoe ver de persvrijheid zou mogen gaan. Hoeveel schade mag je aanrichten om belangrijke zaken boven tafel te krijgen? Condon verpakt die kwestie in een onderhoudende thriller met een scenario waarin informatie met een hoog tempo op de kijker wordt afgevuurd, zonder dat dat opvalt, en zonder dat het verwarrend wordt.
