Een leugen, al dan niet om bestwil, is snel gemaakt. Helemaal makkelijk is een leugen die zichzelf in standhoudt omdat niemand hem ontkracht. Wanneer de media een voorval opblazen tot buitensporige proporties kan dat immense gevolgen hebben. Dat blijkt wel uit het Hongaarse tienerdrama Explanation for Everything. Het enige dat hoofdpersoon Ábel hoeft te doen, is vertellen wat er echt gebeurd is, maar eigenlijk komt alle media-aandacht hem wel goed uit. Of hij dat beseft is een tweede.
De vijfde avondvullende speelfilm van filmmaker Gábor Reisz gaat over iets heel eenvoudigs dat zo complex wordt dat niets of niemand precies meer weet wat ermee aan te moeten. Ábel is een sullige tiener die een oogje heeft op zijn beste vriendin Janka en met veel gehannes en gestuntel de eindstreep van de middelbare school probeert te halen. Maar wat hij dan met de rest van zijn leven moet aanvangen is voor Ábel onduidelijk.
Bij het herdenken van de Hongaarse volksopstand droeg de scholier de nationale driekleur op zijn jasje. Prima voor de gelegenheid, ware het niet dat op andere dagen de radicale nationalisten ermee aan de haal gaan. Dan is er het mondelinge examen geschiedenis en Ábel is vergeten het speldje van zijn revers te halen. Een ambitieuze journalist komt al snel het verhaal op het spoor dat Ábel door het dragen van het speldje wordt beticht van nationalistische sentimenten en daardoor subiet is gezakt. In werkelijkheid sloeg de jongen helemaal dicht en kwam er geen woord uit zijn mond tijdens het examen.
Het verhaal belandt door toedoen van Ábels loslippige vader György bij journalist Erika. Reisz belicht het voorval vanuit verschillende invalshoeken, want van Ábel zelf moeten we het niet hebben. Zijn vader, een architect die worstelt met een collega met immigratieplannen, is bovendien ook niet vies van een beetje vaderlandsliefde. De populaire geschiedenisleraar Jakab moet niet alleen de liefdesverklaring van Janka afslaan, maar gaat ook nog eens mee in de maatschappelijke rel die is ontstaan. Hij was immers de examinator.
Maar ook Jakab lijkt zich meer druk te maken om triviale zaken, zoals waar zijn vrouw de auto heeft geparkeerd. Gebrek aan focus en inzicht in wat de belangrijke zaken zijn, is een ander voornaam thema in Explanation for Everything. Alles om maar niet aan de echt relevante zaken toe te hoeven komen. In het geval van Ábel is het nog wel enigszins te begrijpen. Zijn verliefdheid op Janka zorgt dat hij aan niets anders meer kan denken. Doordat geen enkel personage echt weet wat hij of zij wil ligt het gevaar op de loer dat er weinig karakterontwikkeling in Reisz' drama zit.
Niets is minder waar. Het draait allemaal om de eeuwenoude kwestie van oorzaak en gevolg, maar hoe ga je hiermee om als de gevolgen nauwelijks te overzien zijn?
Bovendien weet Reisz er ook nog wat kritiek op zittende premier Viktor Orbán in te gooien. Het kwam hem duur te staan, want de Hongaarse regering weigerde zijn film te subsidiëren. Sleutelscène is een bezoek van Jakab aan Ábels ouders dat compleet uit de hand loopt. Het stelt Reisz in staat om zijn politieke motivatie tentoon te spreiden.
Net als de aard van de hoofdpersoon begint dit jeugddrama aarzelend en introvert. Ábel is niet het onderwerp maar het lijdend voorwerp van alle heisa, zijn vader en leraar meewerkend voorwerp. Alles overkomt de zeventienjarige en waar dat vaak tot saaie taferelen leidt, weet Reisz er juist een interessante draai aan te geven.
