Ladj Ly, bekend van de korte en geprezen film The Pitiful (2017) en zijn grote films Les Misérables (2019) en Athena (2022), gaat op vaste voet verder met zijn nieuwste film Les Indésirables.
De film is cinematografisch helder en de rauwheid liegt er niet om. De banlieue van Parijs wordt sterk in beeld gebracht en de openingsscène waarin Haby's grootmoeder in haar kist van de eindeloze treden wordt gedragen, zet duidelijk de toon. Haby woont nog thuis en beschouwt het tafereel met een intense blik. De flat waarin haar familie woont, is al jaren niet onderhouden en compleet verwaarloosd. Haar woonsituatie is een kwestie van behelpen. Als de gemeenteraadsleden en politieagenten zelf de trappen van de rouwe flat beklimmen zijn ze meteen buiten adem - maar de bewoners moeten het er maar mee doen.
De nieuw benoemde burgemeester Pierre is eigenlijk kinderarts en gaat akkoord met zijn rol als beheerder van dit achtergestelde arrondissement, zonder precies te weten waar hij aan begint. Zijn collega Roger mompelt binnensmonds vrijwel meteen 'wat een minkukel'. De nieuwe burgemeester maakt beslissingen omdat hij de sloppenwijk het liefst wil slopen en de bewoners graag uit het straatbeeld ziet verdwijnen, zodat er kan worden geïnvesteerd in een nieuwbouwproject met appartementen. Haby ontdekt op haar werk in het gemeentehuis zijn plannen. Het ontgaat haar niet dat voor de afbladderende torenflat tweekamerappartementen in de plaats komen, die de huidige bewoners (voornamelijk immigranten) nooit zullen kunnen betalen. De gebouwen worden bewust uitgewoond.
De levens van de vastbesloten burgemeester en de veerkrachtige vrouw lopen parallel totdat ze verknoopt raken. Het is vrij duidelijk dat de één privileges geniet en de ander niet, maar ook dat degene met de privileges niet echt weet waar hij mee bezig is terwijl degene zonder privileges juist wel een goed hoofd op haar schouders heeft. Er ontstaan botsende werelden omdat de burgemeester zich maar nauwelijks bewust is van de daadwerkelijke impact van zijn beslissingen op de burgers. Wanneer Haby in opstand komt tegen zijn beleid, wordt ze weggewimpeld als een boze vrouw. Voor de burgemeester lijkt de activistische Haby door haar gemengde afkomst een minder rechtmatige Parisienne te zijn, terwijl zij in de wijk is opgegroeid.
De film wordt nergens voorspelbaar of gemakzuchtig. De gekozen afslagen illustreren zeer duidelijk de kloof zoals beschreven door de Franse econoom Thomas Piketty. De ambtenaren zijn strategisch hun pr-plannen aan het plotten (ze zijn vooral druk met hun imago) terwijl Haby zich staande en sterk houdt in de problematiek. Ze is vriendelijk, behulpzaam en betrokken bij de bewoners. Bovendien heeft ze empathie - kwaliteiten die de machthebbers ontberen. Haby's stem is volgens de mannen in pak minder waard en deze boodschap ontvangt ze iedere dag opnieuw.
Ladj Ly communiceert met Les Indésirables dat een situatie waarin je voortdurend gestigmatiseerd en als tweederangsburger weggezet wordt, iets is om woest van te worden. Zo krijgt haar beste vriend Blaz er als zwarte man al helemaal van langs als hij zich ergens mee bemoeit. Haby verliest haar zelfbeheersing niet maar houdt haar rug recht. Ze probeert om trouw te blijven aan zichzelf tegenover gecorrumpeerde machtswellustelingen die beslissingen over haar hoofd heen maken, maar dat valt niet mee.
Deze krachtige film stemt zeker tot nadenken over de behandeling van (sociale) huurders, overmatig politiegeweld en bedekte vormen van discriminatie en uitsluiting. Het is moeilijk om niet aan de toeslagenaffaire en soortgelijke wanpraktijken te denken. Het acteerwerk van Anta Diaw en Aristote Luyindula is imposant en oprecht. De vermoeidheid staat op hun gezichten geschreven. Les Indésirables is cinematografisch indrukwekkend en de spanningsboog verzwakt nergens. Het is een intensieve en indringende film over vluchtelingenbeleid, de omgang met immigranten en de blik op (zogenaamde) buitenstaanders.
