"We doen het niet voor het geld, maar voor de liefde voor muziek", riep menig artiest (alhoewel die uitspraak tegenwoordig nog zelden klinkt). Leuk, maar hoe worden ondertussen alle rekeningen betaald? Elke kunstenaar die er geen hobby van wil maken maar een beroep, zal moeten toegeven dat een inkomen ze de vrijheid geeft om hun gang te gaan. De ninetiesband KLF wilde per se bewijzen dat zij echt anders waren dan de rest en staken een miljoen pond in de fik. Waarom? De documentaire geeft daar eindelijk antwoord op.
De opkomst van The KLF was langzaam, hun aanwezigheid aan de top was onontkoombaar, hun vertrek was plots en definitief. De twee heren die verantwoordelijk waren voor wereldhits zoals 'Justified & Ancient' waren vreemde eenden. De documentaire Who Killed the KLF? ontleedt hun gedrag zorgvuldig en bouwt op naar het punt waar ze hun ludieke actie uitvoeren. Het kijkje in hun psyche biedt er eindelijk een verklaring voor.
Iedereen die het begin van de jaren negentig bewust heeft meegemaakt kent ze: The KLF. Tenminste, de naam en hun liedjes. Voornamelijk opzwepende eurohousenummers als singles (en rustige versies op hun albums) en wilde videoclips. Blijkbaar vonden ze het zelf maar niks en trokken er van de ene op de andere dag de stekker uit. Daarmee was het in Nederland af, maar in Engeland bleven ze nog even onder de aandacht omdat ze een enorm geldbedrag zomaar even in een haard hadden gegooid.
De titel van deze film klinkt spannend, maar in principe is het gewoon een standaard documentaire over een band. Deze toont wie ze waren en wat ze deden voordat ze onder hun bekende naam van start gingen, hoe hun succes verliep, en hoe het eindigde. Niks nieuws, maar absoluut interessant. Want de twee heren zelf, Bill Drummond en Jimmy Cauty, zijn zeker niet doorsnee.
Tenminste, in de muziekwereld. Ze waren apart omdat ze een tegendraadse houding hadden zoals die in de moderne kunst vaak voorkomt, maar ze waren nou eenmaal componisten. Als experiment om te laten zien hoe makkelijk iemand een hit kan scoren plakten ze gewoon twee bestaande liedjes over elkaar, en ja hoor: groot succes in Engeland met hun eerste eigen single 'Doctorin' the Tardis' (onder de naam The Timelords).
Deze luie manier van componeren hielden ze aan, en al gauw waren ze officieel The KLF wiens tracks bestonden uit een hoop knip-en-plakwerk met hier en daar wat eigen deuntjes. Maar er ging veel schuil achter de band met terugkerende verwijzingen en symbolen in hun clips. Zelfs de pers werd getrakteerd op een vage en kunstzinnige doch grootse privé-act. De documentaire geeft een kraakhelder antwoord waar hun bedenksels vandaan kwamen.
Wat blijkt? Het had allemaal niet zo veel om het lijf. Het waren gewoon combinaties van hun persoonlijke interesses. Om dit te leren is erg onderhoudend, niet alleen voor degenen die de band al kenden maar ook voor de kijkers die voor het eerst kennis met ze maken. Het spannendste deel wordt bewaard voor het laatste half uur: hun einde en het verbranden van een miljoen pond.
Een van de meest bizarre aspecten is dat ze dit niet deden met de schijnwerpers op ze gericht. Slechts één bevriende reporter was aanwezig om te zien hoe een geldbedrag wat voor sommigen vijfentwintig jaar aan salaris is in vlammen op te zien gaan. Onbegrijpelijk, en niet meer dan terecht en logisch dat Drummond en Cauty door velen gehaat werd toen dit nieuws naar buiten kwam.
Er moest een verklaring komen. Die hadden ze eerlijk gezegd op dat moment oprecht niet, dus ze beloofden om drieëntwintig jaar na dato er een te zullen bieden. Dat was in 2017, en er kwam geen verklaring maar een autobiografisch boek. Inderdaad, de mannen die zo antigeld waren brachten een boek uit. En hun muziek werd online beschikbaar gesteld om eraan te verdienen.
Gelukkig biedt de documentaire wel een verklaring. Een optelsom van alles heeft als uitkomst dat de mannen gewoon waren doorgeslagen. Het in de fik steken van een miljoen was omdat ze van gekkigheid niet meer wisten hoe ze indruk moesten maken. Niet op hun publiek maar op zichzelf, om te bewijzen dat ze nog altijd zo rebels waren als in het begin.
Dat klinkt als een sisser, en dat is het ook. Het enige pluspunt is dat de twee er nu ook een naar gevoel bij hebben. Daar schuilt misschien een les in, maar die blijft onbenoemd: de gelaagdheid die we menen te zien achter kunstenaars is mogelijk niet meer dan onze eigen invulling. Want soms zijn het ook gewoon maar mensen die zich gedragen als rebelse pubers.
