Regie: Mark Mannucci| Speelduur: 94 minuten | Jaar: 2023

In de Unknown-documentaire reeks komt een scala aan intrigerende wonderen langs uit de geschiedenis en de wetenschap. Van het ontsluiten van een eeuwenoude tombe in een piramide tot de dreiging van artificiële intelligentie in het heden. Allemaal gebracht op de bombastische wijze die we inmiddels gewend zijn van de gemiddelde Netflix-documentaire. De fanatieke archeologen uit Unknown: Cave of Bones doen niet onder voor hun voorgangers en krijgen een podium voor hun beweringen dat een prehistorische begraafplaats eigenlijk een mijlpaal is in de menselijke evolutie.

In de documentaire daalt men diep af in een grottenstelsel in Zuid-Afrika. Door claustrofobische spleten en stoffige spelonken gaan bekende archeologen de camera voor om uit te komen bij een ondergrondse, ceremoniële plek voor de homo naledi. Deze uitgestorven mensensoort is pas recentelijk ontdekt en bewandelde de aarde tussen ongeveer 335.000 en 236.000 jaar geleden. Als kinderen zo blij delen de wetenschappers hun bevindingen over de uitzonderlijke opgravingen die ze doen en vertellen ze over de opvallend grote overeenkomsten tussen de homo naledi en de homo sapiens, oftewel de moderne mens.

Wat deze opgraving speciaal maakt, is de sterke overtuiging dat er sprake is van een ceremoniële begraafplaats van gestorven homo naledi. In de documentaire proberen de archeologen hard te maken dat de mensachtigen hun dierbaren begroeven in een natuurlijke grafkamer om een overgang naar een hiernamaals te ensceneren. Dat speelt met het idee dat al ver voor de homo sapiens er wezens bestonden met verbeeldingskracht en een ver ontwikkeld sociaal systeem. Animaties dienen ertoe om deze ongelooflijke reis van de homo naledi naar de onderwereld te verbeelden en geloofwaardig te maken, maar of deze ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden?

Unknown: Cave of Bones laat het achterwege om serieus in te gaan op de onenigheid die heerst binnen de paleoantropologie (de studie naar uitgestorven mensachtigen) over dit onderwerp. Lee Berger, de ontdekker van de homo naledi en hoofdpersoon, vult het merendeel van de documentaire met zijn theorieën over de oorsprong van de homo naledi. Gedwee geeft de documentaire de wetenschappelijke superster gelijk, die er niet vies van is om zijn onderzoek om te toveren tot een mediacircus. De documentaire laat gemakzuchtig buiten beeld dat zijn onderzoeksmethodes door meerdere collega's bevraagd worden.

Het gebrek aan kritisch tegengeluid, zo essentieel voor gedegen wetenschap, betekent gelukkig niet dat de documentaire enkel bestaat uit eureka-momenten. Het team aan archeologen weet hun theorie goed te onderbouwen en probeert een volledig beeld te verschaffen van hoe het leven van de homo naledi eruit moet hebben gezien, volgens henzelf. De devotie waarmee ze hun vak beoefenen is bewonderenswaardig en verdient op zichzelf geen berisping. Het zijn de documentairemakers die een eenzijdig verhaal doen voorkomen als een bewezen openbaring over de bakermat van de mens, geschikt om zoveel mogelijk Netflix-abonnees van verbazing achterover te doen slaan.

Unknown: Cave of Bones probeert een selectief archeologisch onderzoek zo cool mogelijk te vertellen en grote vragen te stellen over het zijn van een mens. Dat de educatieve film daarbij de wetenschap aan zijn laars lapt, is een gegeven waar ze mee kunnen leven. Lee Berger ratelt enthousiast door over zijn vergaande theorieën en ondergaat ondertussen een spirituele reis wanneer hij na acht jaar alsnog door een spleet past en de graven eindelijk eens met eigen ogen kan bekijken. Zijn hoogdravende fantasie is wat de documentaire charmant maakt, maar daardoor juist gevaarlijk.

Unknown: Cave of Bones is te zien op Netflix.