Het Belgische regieduo Adil en Bilall heeft een pittig jaar achter de rug. Na de eerste en laatste aflevering van de Marvelserie Ms. Marvel en de gecancelde Batgirl te hebben geregisseerd is in Cannes hun schokkende Rebel in première gegaan. Deze film over jihadisme schetst een confronterend, maar wel genuanceerd beeld van het radicaliseringsproces, wat niet bij iedereen goed in de smaak zal vallen. Toch is Rebel een belangrijke film die niet onderschat moet worden.
De film opent met Leila die te horen krijgt dat haar oudste zoon Kamal, die in Syrië met Islamitische Staat tegen Assad vecht, gezocht wordt. Er is een video opgedoken waarin hij een soldaat van Assad executeert. Zijn jongere broertje Nassim is compleet verward, omdat hij dacht dat zijn broer iets goeds ging doen in Syrië. Dit leidt tot een lange flashback die het radicaliseringsproces van Kamal uitdiept en laat zien hoe dat zijn familie op verschillende manieren beïnvloedt.
Zonder zijn acties goed te praten slagen de regisseurs erin om Kamal als een sympathiek en tragisch hoofdpersonage neer te zetten. In plaats van hem af te schilderen als een psychopathische jihadist zorgen zijn naïviteit en sterk gevoel voor rechtvaardigheid juist voor medelijden; hij lijkt een slachtoffer van propaganda en een onderdrukte identiteit. Dat maakt zijn acties er niet gerechtvaardigder op, maar het biedt wel de benodigde nuance zodat we Kamal niet compleet onsympathiek vinden.
Het emotionele zwaartepunt van Rebel ligt echter bij broer Nassim, die we langzaam maar zeker zien radicaliseren. Het is moeilijk om aan te zien hoe hij bij de verkeerde mensen aansluiting zoekt. In zijn poging om de leegte op te vullen die zijn broer heeft achtergelaten vervreemdt hij zich van zijn moeder en beste vriendin. Adil en Bilall gaan hier niet luchtig mee om; Nassims radicalisering is extreem, verbijsterend en confronterend.
De heftige materie betekent niet dat de regisseurs hun stijl niet laten doorsijpelen. Zonder de film er té esthetisch bevredigend uit te laten zien is elk shot waanzinnig om naar te kijken. Het duidelijke maar gematigde gebruik van kleur, lange shots tijdens de meest intense oorlogsscènes en de verrassend indringende muzikale uitbarstingen van personages dragen er allemaal aan bij dat je je kunt inleven in Kamal en Nassim. Hoewel soms niet helemaal duidelijk is of personages nou wel of niet zingen (enigszins afleidend), zijn de muzikale sequenties uiterst effectief en respectvol toegepast. Ja, Rebel kan met gemak een (rap)musical genoemd worden.
Een film over de opkomst van IS maken, slechts acht jaar na dato, is riskant omdat het een collectief trauma is dat bij veel mensen nog vers in het geheugen zit. Zulke films kunnen al gauw als exploitatief of smakeloos gezien worden. Bij Rebel is daar geen sprake van. De tactvolle aanpak maat de film juist confronterend en belangrijk. Het opkomende regieduo bewijst zo een perfecte balans tussen stijl en substantie te kunnen hanteren. Een film zoals deze is er nog niet.
