Sinds enige jaren zijn vrouwen in kostuumdrama's niet meer van die poeslieve tuthola's met bambi-ogen. Films als Love and Friendship, Lady Macbeth en The Beguiled toonden krachtige vrouwen die in staat bleken om een patriarchaal systeem te ondermijnen - met als twee voornaamste wapens: hun geestdrift en (ontluikende) seksualiteit. Aan dat rijtje weerspannige films mag nu The Favourite van Yorgos Lanthimos worden toegevoegd, een heerlijk venijnig kostuumdrama waarin drie vrouwen hun machtsstrijd uitvechten tussen de lakens.
Aan het begin van de achttiende eeuw zijn het roerige tijden in Engeland. Koningin Anne zetelt op de troon, maar worstelt met haar lichamelijke en geestelijke gezondheid. Om de haverklap heeft ze een enorme woede-uitbarsting en valt ze uit tegen haar lakeien; daarnaast kan niemand een probaat geneesmiddel vinden voor haar huidkwaal. Daarom besluit koningin Anne het dagelijkse bestuur van het land over te dragen aan haar vertrouwelinge Lady Sarah, die zich vol ambitie op de oorlogssituatie met Frankrijk stort.
Gelijktijdig maakt Abigail haar entree aan het hof als dienstmeisje. Nadat ze een stinkende modderpoel en een masturberende lakei is gepasseerd, begint ze zich vrij snel op te werken binnen de gelederen van het koningshuis. Doordat Abigail een werkzaam kruid heeft gevonden, komt ze in het gevlei bij de koningin en dat blijft niet onopgemerkt bij de jaloerse Lady Sarah, die haar machtspositie niet zomaar te grabbel laat gooien.
Vanaf dat moment neemt het gebruik van woorden als 'fuck' en 'cunt' exponentieel toe en zijn de sneren niet van de lucht. Knap is dat al die vuilbekkerij niets afdoet aan het serieuze drama. Waar in vergelijkbare kostuumdrama's de kans groot is dat zulke ordinaire prietpraat het chique niveau van de film naar beneden haalt, daar krijgt The Favourite juist steeds meer glans, dankzij het perfect uitgebalanceerde script van Deborah Davis en Tony McNamara.
Een ander groot pluspunt van dit grandioze schrijfwerk is de manier waarop de scenaristen spelen met het concept van dader en slachtoffer. In alle personages is zowel een dader als een slachtoffer verenigd, waardoor het moeilijk wordt om voor de een meer sympathie te voelen dan voor de ander. Davis en McNamara laten hun personages bewegen als pionnen op een schaakbord: constant vinden er grote en kleine machtsverschuivingen plaats die niet alleen het verhaal, maar ook de drie vrouwen in kwestie interessant houden.
Bovendien is de koppeling tussen seks en politiek lekker brutaal. Geruchten over de vermeende homoseksualiteit van koningin Anne zijn hier niet slechts versluierd aanwezig, maar vormen juist de inzet voor een spel met verregaande politieke gevolgen. Aan Yorgos Lanthimos (bekend van de meesterstukjes Dogtooth en The Killing of a Sacred Deer) is het op passende wijze vormgeven van zo'n ménage à trois wel toevertrouwd. De Griekse regisseur maakt voor zijn eerste kostuumdrama gebruik van ongewone camerastandpunten en filmt regelmatig met een fisheye-objectief, waardoor een bol en vervormd beeld ontstaat - alsof je door een vissenkom kijkt. Met dat vervreemdende effect benadrukt hij de bizarre leefwereld van de personages, die geen enkele notie hebben van wat er buiten de muren van het paleis gebeurt. Ze zitten opgesloten, als vissen in een kom.
Op basis van de verschillende stijlelementen zouden liefhebbers zelfs zonder voorkennis de regiehand van Yorgos Lanthimos in The Favourite kunnen herkennen. Wederom maken wereldvreemde personages de dienst uit, is de lach te vinden op het snijvlak van tragiek en absurdisme en valt er wat dierenleed te spotten. Opvallend is hoe goed die bizarre stijl ditmaal aansluiting vindt bij het geschetste tijdsbeeld van de achttiende eeuw. Scènes waarin de notabelen van het koningshuis een eendenrace organiseren of in slow motion een naakte man met bloedsinaasappels bekogelen krijgen bijna iets lyrisch, geholpen door de weldadige klassieke muziek.
Aanstaande zondag vindt de jaarlijkse uitreiking van de Golden Globes (een belangrijke graadmeter voor de Oscars) plaats. The Favourite is vijf keer genomineerd; het is natuurlijk een beetje koffiedikkijken, maar het moet wel heel vreemd lopen wil Lanthimos' film niet minstens een van deze nominaties verzilveren. Actrices Emma Stone en Rachel Weisz maken voor hun bijrollen zeer terecht kans op het felbegeerde beeldje, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat alle ogen gericht zijn op hoofdrolspeelster Olivia Colman. Met koningin Anne heeft Colman de meest uitdagende rol te pakken, die van haar vraagt dat ze moeiteloos schakelt binnen het breedst denkbare acteerspectrum. Het ene moment komt ze over als een meedogenloze vorstin, het andere moment als een kleuter die mokt omdat haar beste vriendin haar op een das vindt lijken. Prachtig gespeeld.
