In 2010 leverde regisseur James Wan met Insidious een onverwachtse hit af. De geestenfilm omtrent een bezeten jongetje blonk weliswaar niet uit in originaliteit, maar werd dankzij een strakke regie en effectieve timing toch flink angstaanjagend. Sinds Wan de reeks inmiddels verlaten heeft voor andere projecten, wordt echter steeds duidelijker dat de franchise gelijk zijn voornaamste handelsmerk kwijt is. Zonder zijn kenmerkende vakmanschap kan ze zich maar moeilijk onderscheiden van de concurrentie. Gelukkig heeft de serie nog één belangrijke troef in de hand in de vorm van Lin Shaye in haar terugkerende rol van parapsychologe Elise Rainer.
Het is een voor een horrorfranchise op zijn zachtst gezegd opmerkelijke gang van zaken. Zo zal Blumhouse Productions acht jaar geleden immers nooit beoogd hebben om een van hun meest lucratieve filmreeksen te bouwen rondom een bijpersonage dat de pensioenleeftijd al lang en breed gepasseerd heeft. Toch vormt de inmiddels vierenzeventigjarige Shaye een prettig contrast met de schreeuwerige, wulpse tienermeisjes die dit soort films regelmatig bevolken. Sterker nog, het is haar rustige, charismatische aanwezigheid die de boel nog enigszins op de rails weet te houden.
Na het teleurstellende derde deel vormt het nieuwe hoofdstuk The Last Key opnieuw een prequel rondom dr. Elise Rainer. Deze keer krijgt zij een wel erg persoonlijke zaak in haar schoot geworpen: een telefoontje van een man die geteisterd wordt door een plaag aan paranormaal gespuis leidt haar terug naar het huis waar zij opgroeide als kind, waarmee een aantal pijnlijke trauma's weer oprakelen.
Met het gegeven dat we eindelijk wat meer te weten komen over de achtergrond van Shayes personage voelt deze nieuwe prequel in elk geval niet zo enorm overbodig als zijn voorganger. Gelukkig maar, want op filmtechnisch vlak wordt er verder niet veel vooruitgang geboekt. Het scenario verzakt halverwege in een rommeltje dat niet meer lijkt te weten welke kant het op wil, de acteerprestaties van de ondersteunende cast hebben een hoog soapgehalte, en de dialogen en humor zijn regelmatig tenenkrommend. Angus Sampson en Leigh Whannell (tevens de bedenker van de reeks) keren terug als Rainers nerdy hulpjes die de film van een laagje sociaal ongemakkelijke komedie voorzien, die vaak de plank misslaat of op de verkeerde momenten de spanning uit de film haalt.
Dat tekort aan spanning is uiteindelijk de grootste dooddoener. Hoewel nieuwkomend regisseur Adam Robitel sporadisch in de buurt van Wan weet te komen - hoogtepunt is een scène met koffers in een ventilatieschacht die leuk speelt met de verwachtingen van de kijker - is de Insidious-formule onderhand te bekend geworden om nog echt de stuipen op het lijf te kunnen jagen. Het enge is er inmiddels wel af wanneer er voor de zoveelste keer in de geestenwereld getreden wordt, waarmee de finale eigenlijk een grote anticlimax is. Het is veelzeggend voor de serie in zijn geheel, waar de rek nu wel uit is. Hoewel Insidious: The Last Key bij lange na nog niet zo slecht is als je van een nummertje vier uit een horrorreeks zou mogen verwachten, is het maar de vraag hoe lang Lin Shaye de franchise nog op haar schouders zal kunnen dragen.
