Hoe is het om te weten dat je een icoon bent? Om tijdens je leven nog tot mythisch figuur te worden verheven? Het gebeurde Bonnie en Clyde, Billy the Kid en ook Jesse James, de Robin Hood van het Wilde Westen. Terwijl hij nog volop bezig was banken en treinen te beroven, verschenen tientallen pulpboekjes over zijn - al dan niet waargebeurde - avonturen. Hoe Jesse James aan zijn einde kwam, moge duidelijk zijn. De titel verklapt reeds de clou. Dat impliceert dat de film meer is dan een verslag van zijn leven. En inderdaad wordt geprobeerd om tot de essentie van het hoe en waarom te komen. De dramatische ironie die door de titel wordt veroorzaakt, zorgt in elk geval voor een gespannen sfeer waarbij je als kijker voortdurend op het onafwendbare zit te wachten.
De film begint als Jesse James al lang en breed befaamd en berucht is. Tegen de zin van zijn broer Frank wil hij nog één treinoverval plegen en ze rekruteren daarvoor een nieuwe bende. In dit zooitje ongeregeld zit ook Charley Ford. Diens broertje Robert, al lange tijd fan van Jesse, vraagt of hij ook mee mag doen. Hij is een beetje vreemde jongen, deze Bob Ford: hij voelt zichzelf bestemd voor grootse dingen, maar hij wil alles net iets té graag. Frank reageert afwijzend, maar Jesse voelt zich wel gevleid door de idolatrie van deze jongeman. Hij vraagt Bobs hulp bij een verhuizing en laat hem toe tot zijn kring van intimi. Een kring die steeds kleiner wordt, terwijl de paranoia van Jesse groeit.
Wie een standaard western verwacht vol met vuurgevechten en indianen zal hier bedrogen uitkomen: dit is een uiterst langzame, meditatieve film. Meer Terence Mallick dan Howard Hawks, meer kostuumdrama dan actiefilm. Het is een film met een bedachtzame voice-over, een hoofdstukindeling en zonder makkelijke oplossingen of antwoorden. Regisseur Dominik noemt zelf Barry Lyndon als inspiratiebron en het is waar dat de weidse shots en de gedragen vertelstijl aan die film doen denken, maar Dominik is niet zo koud en analytisch als Kubrick en bij lange na niet zo precies. Hij heeft Kubrickiaans veel tijd en moeite in de montage gestopt, maar een rotsvast eindproduct heeft het niet opgeleverd. Dominik weet maar zelden te overtuigen dat zijn keuzes onweerlegbaar zijn en dat zijn versie van een scène de beste is. En de epiloog is weliswaar intrigerend en interessant door de stijlbreuk met de rest van de film, maar hij is óf veel te lang, óf veel te kort.
Toch laat Dominik zien dat hij een regisseur van formaat is, of in ieder geval kan worden. Visueel is de film verbluffend met overgangsshots als uit een camera obscura, het midden scherp en de randen diffuus. Veel beelden zijn van welhaast bovennatuurlijke schoonheid. De muziek van Nick Cave en Warren Ellis verhoogt het verhevene, het plechtige ook nog eens, en dit zorgt ervoor dat het soms voelt alsof je naar iets mythisch en tijdloos zit te kijken. Het is dan ook een film die voornamelijk over mythevorming gaat, over hoe het is om een mythe te zijn, of om je idool te ontmoeten.
Brad Pitt was een goede keus om aan de ongrijpbare Jesse James invulling te geven. Hij grijpt iets te vaak terug op zijn trucs uit Twelve Monkeys en Fight Club, maar het is onmogelijk aan zijn charisma te ontkomen en je snapt zowel de fascinatie als de angst van zijn kompanen. Zijn Jesse James lijkt ook zelf vaak verbaasd te staan over zijn eigen beroemdheid: hij praat soms over zichzelf in de derde persoon. Soms lijkt het alsof hij in de persona Jesse James zichzelf niet herkent, maar op andere momenten lijkt hij juist vergeten te zijn dat er een verschil bestaat. Casey Affleck geeft vorm aan een even tweeslachtig persoon: aan de ene kant wil je Robert Ford in bescherming nemen, zowel tegen de boze buitenwereld als tegen zichzelf, maar aan de andere kant is hij een engerd die in een doosje onder zijn bed allerlei plaatjes en boekjes over Jesse James bewaart. Je vraagt je steeds af wanneer de liefde van deze obsessieve fan zal overslaan in haat.
Het schijnt dat Frank James graag Shakespeare citeerde. Dominik heeft met deze film duidelijk iets van Shakespeariaans formaat af willen leveren. Fascinerend is de film zeker en op sommige momenten zelfs overweldigend. Helaas raakt hij te zeer verstrikt in deze mythe om er doorheen te kunnen prikken, of om iets toe te kunnen voegen aan het verhaal van de outlaw die door een lafaard werd vermoord.
