Het is 1958. De vijftienjarige scholier Michael Berg ontmoet een mysterieuze vrouw van middelbare leeftijd die als conductrice bij de stadstram werkt. Er schuilt iets achter de nukkige blikken van deze Hanna Schmitz: hoewel ze weigert over zichzelf te praten, luistert ze graag naar Goethe en Doris Lessing. Michael draagt met rode oortjes de passages aan haar voor. Perversiteit ligt op de loer, maar er ontspruit een bizarre vorm van liefde uit de seksuele avances van Hanna. Maar dan is ze ineens weg. Acht jaar later hoort Michael, inmiddels rechtenstudent, tijdens een facultatief colloquium ineens dat Hanna terechtstaat wegens haar verleden als kampbeul voor de nazis.
Hoewel het onwennig blijft om de meest duistere bladzijde uit de Tweede Wereldoorlog gereduceerd te zien worden tot emotionele films over verloren herinneringen en gestrande liefdes, klinkt uit de recente opleving van de Holocaustfilm een morele doorbraak. Eerder dit jaar leerde The Boy in the Striped Pyamas, naar het geprezen kinderboek met dezelfde titel, vooral een jonge generatie wat de gruwelen van de Holocaust behelsden. Nu richt Stephen Daldry in zijn verfilming van Bernard Schlinks bestseller Der Vorleser op een volwassener publiek met een thema dat tot nu onaangeraakt is gebleven in Hollywood: de collectieve schuld van Duitsland en een tweede generatie die worstelt met de misdaden van hun ouders.
De actuele maar ook wat doorzichtig gebrachte themas die Schlink in zijn roman aanhaalde, leidden tot een hernieuwde rel over het vraagstuk van de Duitse schuldgevoelens. De film is daarentegen niet meer dan een lauwe lik. Zwaar aangezette rechtbankscènes What would you have done? stippen netjes de complexe discussies aan die Duitsland aan het verwerken is, maar de film in zijn geheel toont eerder een hopeloos gebrek aan zeggingskracht. Dit komt omdat het verhaal kruimels uitstrooit die uiteindelijk niets van doen hebben met de morele kern van Schmitz misdaden. Uiteindelijk dweept The Reader vooral met het lot van twee mislukte mensen en bedekt hiermee de gruwelen van het antisemitisme.
In The Reader vervaagt de vraag over misdaad, straf en boetedoening ook omdat de gekozen plotlijnen voornamelijk inzicht willen tonen in de nasleep van een schelmenliefde. Winslet kreeg een Oscar voor de rol, maar dat is onterecht. Haar hoofd is te mooi, haar expressie te invoelend. Schlinks Hanna was de intrigerende spil in een web van onbegrip. Zijn verhaal kwam tot een climax zonder dat wij ook maar iets waarachtigs te weten kwamen over deze vrouw. Die ongrijpbaarheid gaf het boek zijn gewicht. Winslet brengt Hanna Schmitz echter te dicht bij de kijker en haalt zo, onder auspiciën van Daldry, de angel uit een verhaal dat over intergenerationele schuldgevoelens hoort te gaan.
The Reader is ook een fletse, meanderende en ongave film. Met overgesatureerde beelden, die nog zo mooi waren in Daldrys The Hours, en veel gratuit naakt van Kate Winslet balanceert de film tussen pretentie en achterhaald Hollywoodclassicisme. Waarom moet dit verhaal per se zo mooi gefilmd worden? Toch beklijft het hete hangijzer: krijg je een beter besef van het ultieme kwaad door te sympathiseren met de dader? En hoe grijs is die zone van de welbekende mentaliteit wir haben es nicht gewusst? The Reader poneert deze morele vragen voorzichtig en doorbreekt daarmee de keten van hoopgevende heldenverhalen die de meeste Holocaustfilms zo kenschetsen, maar het blijft vervelend dat Hollywood denkt met sentiment en mooifilmerij de afschuwelijkste en verwerpelijkste misdaden het best te kunnen vatten.
