De fourth kind uit de titel is de graad van contact met buitenaardse wezens waarbij aardbewoners worden ontvoerd en al dan niet aan wetenschappelijke experimenten worden onderworpen. In deze spannende thriller, doorspekt met horrorelementen, wordt het verhaal verteld van psychologe Dr. Abigail Tyler die een onderzoek doet naar de veelvoorkomende slaapstoornissen onder de bewoners van het stadje Nome in het verafgelegen Alaska. Naarmate het verhaal zich ontwikkelt wordt steeds duidelijker dat er sprake is van mogelijke ontvoeringen van de betrokken patiënten door buitenaardse wezens.
De film heeft een bijzondere vorm en is geconstrueerd als een onderzoek van de regisseur (met de nodige cameos van Osunsanmi zelf) naar de feiten en bedoeld als reconstructie van ware gebeurtenissen. Zwart-witbeelden van originele footage en obligate VHS-strepen over het beeld worden wederom uit de kast getrokken om de illusie van de werkelijkheid kracht bij te zetten. Tot en met de aftiteling wil de (marketing rondom de) film suggereren dat Dr. Abigail Tyler een echt bestaand persoon is. Het gaat zelfs zover dat de makers van de film zeer geheimzinnig doen over de actrice (die dan ook niet op de aftiteling voorkomt) die gecast is om de rol van de originele Dr. Tyler uit het archiefmateriaal te vertolken. Die schijnt dan ook onvindbaar te zijn in de Verenigde Staten, waar menig liefhebber van het genre serieuze pogingen heeft ondernomen om haar identiteit te achterhalen.
De film begint interessant genoeg met de op zichzelf staande dood van de partner van Dr. Tyler, ook een psycholoog en verantwoordelijk voor het onderzoek naar de slaapstoornissen in Alaska. Zijn dood vormt het achtergrondthema voor de drijfveren van Dr. Tyler. Aan het einde van de film worden de omstandigheden duidelijk waaronder de dood van de man plaatsvond. Hier heeft de film een verrassing in petto: het overlijdensmysterie zit anders in elkaar dan het verhaal doet vermoeden. De rode draad wordt echter gevormd door de dubbele interviews die gehouden worden met de originele Dr. Tyler en die van de reconstructie, vertolkt en nagespeeld door Milla Jovovich. De splitscreens, oplopend tot soms wel vier, duiden de parallel tussen de zogenaamde werkelijkheid en het nagespeelde aan.
De film is zonder meer spannend en continu. De effecten zijn sterk uitgewerkt, zowel visueel als auditief, maar de casting van beide Dr. Tylers is enigszins twijfelachtig. Milla Jovovich heeft last van een te zachte stem, zonder dat daar aanleiding toe is, en beperkt zich bijna tot een soort gefluister. De originele Dr. Tyler, van wie mag worden aangenomen dat ze een verstoorde realiteitszin kent, irriteert met haar continu op de rand van huilen staande stemgebruik. Het neemt niet weg dat de opgeroepen spanning in het verhaal als geheel werkt.
Al is de film weinig vernieuwend en is er een legio aan betere vertegenwoordigers van het genre - denk aan de klassieker The Blair Witch Project en het recente Paranormal Activity - is er een ander aspect dat de liefhebbers naar de zalen zal lokken: die van het geloof. Sinds de serie en de sequel van The X-Files kunnen zij die in buitenaardse activiteiten geloven zich weer verzamelen en kreten slaken als I am a believer en I want to believe en massaal aantreden in de bioscoopzalen om getuige te zijn van weer een nieuwe poging de mysteries te ontrafelen. The Fourth Kind maakt hier gretig en niet zonder succes dankbaar gebruik van.
