In deze multimediale tijd waarin gebeurtenissen binnen een nanoseconde de wereld in worden getwitterd, kun je je nog moeilijk voorstellen dat het nieuws ooit een stuk trager zijn weg vond. Het weelderige koninklijke paleis van Versailles ligt een kilometer of twintig van de Franse hoofdstad af. Toch duurde het nog flink wat uren voor de verhalen over de bestorming van de Bastille op 14 juli 1789 tot het Franse hof doordrong. De opstand leidde de Franse revolutie en het begin van de republiek in. Koning Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie Antoinette zetten het op een rennen, maar werden gearresteerd en voelden in 1793 de guillotine in hun nek.
Zo ver komt het allemaal niet eens in de verfilming van de roman Les Adieux à la Reine (Afscheid van de Koningin) van auteur Chantal Thomas. Hierin wordt de revolutie bekeken vanuit het gezichtspunt van een voorleesdame van Marie Antoinette. Deze Sidonie Laborde geldt als een vertrouwelinge van de vorstin. Uit niets blijkt nog de op handen zijnde opstand als Sidonie op die bewuste veertiende juli een boek uit de kast van koninklijke bibliotheek haalt. De van oorsprong Oostenrijkse Marie Antoinette ligt verveeld in haar nachtpon op bed en vermaakt zich prima met Sidonie. Het nieuws uit Parijs begint echter langzaam tot het hof door te dringen. De adellijken, die hun naam terugvinden op een dodenlijst, raken in paniek en pakken met hun bedienden de biezen. Sidonie gelooft er allemaal niets van en is ervan overtuigd dat haar koningin haar zal beschermen.
Filmmaker Benoît Jacquot had het privilege om op Versailles te mogen filmen, al is dit sinds Sofia Coppolas Marie Antoinette, die ook al niet echt de primeur had, eigenlijk niet eens meer bijzonder te noemen. Jacquots vele esthetische schoonheidsfoutjes en anachronismen zouden nauwelijks een probleem hebben gevormd als hij de kijker in de complexe wereld van het Franse hof had weten te zuigen. Hij vuurt echter een bataljon aan personages op ons af en creëert hiermee een onoverzienbare wirwar aan gezichten, rangen en standen. Verder dan wat snelle introducties komt het dan ook niet. De chaos is compleet als de paniek het paleis bereikt en iedereen als een kip zonder kop zijn hachje probeert te redden. Hierbij is het gebrek aan overzicht juist een voordeel.
Het sterkste moment van Les Adieux à la Reine voltrekt zich namelijk als Jacquot met ons door de lange paleisgangen snelt, wetende dat het einde van al deze pracht en praal slechts een kwestie van tijd is. Jacquot laat hier een strakke, meeslepende regie zien die in één klap de verhoudingen aan het hof en de impact van de ommekeer duidelijk maakt. De voornaamste focus ligt echter op het personeel, in de vorm van het voorlezeresje. Marie Antoinette wordt gedegradeerd tot bijfiguur. Dit levert op papier een frisse kijk op een bekend historisch gegeven op. Toch kan Jacquot het niet laten, naarmate het einde nadert, de vorstin naar de voorgrond te duwen. Er wordt zelfs nog even een ongeloofwaardig lesbisch zijplotje uitgeperst, dat de motor moet zijn voor de slotscènes waarin Sidonie de ultieme trouw en opoffering aan haar bazin laat zien. Klaarblijkelijk heeft de filmmaker toch wat te weinig vertrouwen gehad in het vlakke personage Sidonie. De leden van het koninklijk huis moeten eraan te pas komen om Les Adieux à la Reine over de eindstreep te trekken.
In de drie dagen die Jacquots historische drama beslaat, wordt de Franse revolutie vanuit een nieuwe hoek bekeken. De ogenschijnlijk evidente standenverschillen komen door alle tumult echter nauwelijks uit de verf. Een Franse Upstairs, Downstairs of Gosford Park is het zeker niet. De theoretisch originele invalshoek wordt om zeep geholpen door de magere personage-invullingen, een slordige aankleding en het gebrek aan focus.
