Ruim vijfentwintig jaar was componist en dirigent Nader Mashayekhi niet in zijn thuisland geweest. Tijdens zijn verblijf in Wenen ontwikkelde de Perziër als puber een grote passie voor klassieke westerse componisten als Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart en vooral Gustav Mahler. Het is zijn grote droom om zijn favoriete klassieke werken in het gesloten Iran ten gehore te brengen. Mashayekhis wens gaat in vervulling als hij wordt gevraagd het symfonieorkest van Teheran te leiden.
Het blijkt geen gemakkelijke opgave, wat eveneens geldt voor het bekijken van de documentaire die aan Mashayekhis avontuur gewijd is en de titel Gozaran Time Passing meekreeg. Hoe kijkt bijvoorbeeld het streng Islamitische regime aan tegen een lokale uitvoering van Bachs Johannes Passion, wat immers een christelijk werk is? Maar ook de vele verschillen tussen de westerse muziek en de Iraanse tradities lijken onoverbrugbaar. Het expressieve werk van Mahler staat in scherp contrast met de ingetogen en onderdrukte gevoelens van Mashayekhis geboorteland. Met de gedachte dat muziek deuren opent en de eigenschap bezit om culturen te verenigen begint de musicus aan zijn missie.
De Nederlandse filmmaker Frank Scheffer, die zich heeft gespecialiseerd in documentaires over muziek en kunst, volgde Mashayekhi gedurende enkele jaren. Tijdens een ontmoeting met zijn vader komt diens liefde voor het werk van de Iraanse dichter Hafez sterk naar voren. Scheffer doorsnijdt zijn opnames van uitgestrekte Iraanse vlaktes, uitgestorven serene bergstadjes en orkestrepetities met een voice-over die het werk van Hafez voordraagt. Scheffer heeft Gozaran opgebouwd uit flarden van impressies, hardop uitgesproken gedachten, mijmerende beelden en muziekuitvoeringen, waarbij hij heeft gewerkt vanuit zijn gevoel. Geen punt als je je eraan kunt overgeven, maar Scheffer gooit de onwetende kijker wel met een gigantische plons in het diepe. Hierdoor is zijn Gozaran vooral bedoeld voor een selecte doelgroep.
Scheffer en zijn hoofdpersoon betreden diverse zijpaden. Hoe klinkt bijvoorbeeld de muziek van de grote klassieke westerse componisten als deze wordt uitgevoerd met traditionele Iraanse instrumenten? En wat gebeurt er als de muziek uit Iran wordt verbannen en Mashayekhi gedwongen wordt om terug naar Oostenrijk te keren? Het is intrigerend om te zien hoe de componist zich gevangen voelt tussen twee werelden. Wenen is veilig maar vreemd en de bakermat van de muziek waar hij zo van houdt. Naar Teheran keert Mashayekhi terug met schaamte en een immens schuldgevoel.
Op de gevoelsmatige wijze waarop Scheffer zijn project heeft aangepakt valt nog wel het nodige af te dingen. Hij heeft er geen antropologisch geschiedenislesje van willen maken, wat alleen maar valt toe te juichen. De keerzijde is dat de filmmaker door zijn brede benadering focus mist en hierdoor de kijker houvast ontzegt. Naast Mashayekhi komt er bijvoorbeeld kort een muzikante aan het woord die haar ziel in het schilderen heeft gelegd. Net als bij de hoofdpersoon krijgt ze niet echt de kans om haar gevoel op verbale wijze bloot te leggen. Dat het regime haar deze beperkingen oplegt is nog begrijpelijk, maar dat Scheffer haar niet meer ruimte gunt doet toch de wenkbrauwen fronsen.
Gozaran is een innemend portret geworden, onderstreept door prachtige muziek. Het is een merkwaardige gewaarwording om een Iraanse zangeres in het Duits Mahler te horen vertolken. De documentaire sluit naadloos aan op eerdere werken van Scheffer over zowel Mahler als het symfonieorkest van Teheran. Voor de regisseur is het allemaal dus bekend terrein, maar zijn publiek moet zelf aanknopingspunten zien te vinden. Mashayekhi heeft zijn best gedaan om culturen te verbinden. Zijn biograaf Frank Scheffer onderneemt op zijn beurt een aardige doch moeizame poging.
