In 2007 maakte de Mexicaanse filmmaker Carlos Reygadas het beeldschone Stellet Licht, een verstild drama binnen de gesloten Mennonietengemeenschap. Het was een gevoelsfilm, die nauwelijks in woorden viel uit te drukken. Aangrijpend en invoelbaar aan de ene kant, mystiek en bovennatuurlijk aan de andere kant. Contemplatieve cinema, wordt het ook wel eens genoemd. Stiltes, abstracte scènes, weinig uitleg; het stoot de een af, terwijl de ander zich er juist sterk door aangetrokken voelt. Met Post Tenebras Lux trekt Reygadas de teugels nog wat strakker aan.
De cineast geeft in zijn nieuwste film behoorlijk wat stof tot nadenken. Kijken we het ene moment nog naar een sfeervolle scène van een kleutertje dat in een weiland tussen de koeien rent, even later zijn we in een donker huis waarin een rood lichtgevend silhouet van een duivel (of is het iets anders?) rondsluipt. Het zijn schijnbaar onsamenhangende sequenties die uiteindelijk een groter plaatje moeten invullen. Post Tenebras Lux is daarom al eerder vergeleken met Terrence Malicks The Tree of Life. Niet geheel terecht overigens, want Reygadas werkt (nog) abstracter, wat zijn film dus ook minder toegankelijk maakt.
Een beetje houvast is er gelukkig wel te vinden. Na de twee bovengenoemde scènes wordt er een plot ingebouwd over een uitgeblust stel dat probeert hun relatie nieuw leven in te blazen. Eindelijk wat materiaal om je in te kunnen leven, zou je denken, maar daar lijkt het Reygadas niet om te doen. Vooral dat maakt zijn nieuwste film, waar hij in Cannes de regieprijs voor kreeg, moeilijk te behappen.
Het drama dat het echtpaar doormaakt krijgt niet genoeg gewicht mee om op zichzelf iets uit te halen. De scènes dienen, net als alle andere losse stukken in Post Tenebras Lux, ter illustratie van een universeler verhaal. Dat mensen langs elkaar heen leven, daar gaat het om. Het belang van samenwerken, solidariteit en jezelf kunnen wegcijferen is wat Reygadas - in ieder geval met een deel van zijn film - wil benadrukken. Zij hebben individuen, wij hebben een team, we kunnen van ze winnen, wordt letterlijk gezegd door een rugbyspeler. Makkelijker dan dat wordt het de kijker niet gemaakt.
Post Tenebras Lux heeft een sterk fragmentarisch karakter en zit vol met shots waarin de buitenste randen van het 4:3-kader troebel zijn gemaakt. Dat werkt in eerste instantie frustrerend en verwarrend. Maar het heeft een functie. Net als dat zijn losse scènes metaforen zijn, is Reygadas stijl dat ook. De onsamenhangend ogende structuur benadrukt dezelfde verdeeldheid die we terugzien in de hoofdgedachte van de film. En het zal ongetwijfeld de bedoeling zijn dat de kijker zich bewust wordt van dat zichtbeperkende kader, zodat hij zich wellicht bewust wordt van zijn eigen beperkte blik op de wereld.
Het is dus puzzelen geblazen bij Post Tenebras Lux. Daar is niets mis mee, maar de verpakking waar zon film in wordt aangereikt kan de kijkbeurt wel aangenamer of juist uitputtender maken. Stellet Licht had bijvoorbeeld nog een emotionele, menselijke verhaallijn, waardoor hij ook los van de boodschap nog een fraaie film was. Nu is dat veel minder het geval. Om in de metaforen te blijven kan Post Tenebras Lux worden vergeleken met een Sinterklaaskado zonder gedicht en surprise, maar met heel erg veel inpakpapier. Uiteindelijk heb je wel iets moois in handen, maar al die proppen op de grond zijn maar een rommeltje.
