Is de rechtsstaat bestand tegen de krachten van het fascisme? Maria Ramos, regisseur van Desi (2000) en The Trial (2018) laat met haar nieuwe documentaire de kwetsbaarheid zien van de rechterlijke macht in een democratie.
Amigo Secreto volgt een aantal journalisten tijdens hun onderzoek naar operatie 'Car Wash', de grote anti-corruptiezaak in Brazilië die oud-president Lula in de gevangenis bracht en Bolsonaro aan de macht hielp. Deze documentaire laat gedetailleerd zien hoe de rechtspraak misbruikt werd om extreemrechts in het zadel te helpen.
Uit het onderzoek van de journalisten komt al snel naar voren dat het anti-corruptieonderzoek zelf van corruptie aan elkaar hangt. Gelekte berichten uit de chatgroep Amigo Secreto onthullen de enorme omvang. Het blijkt dat rechter Sergio Moro, die de zaak van Lula overzag, onder een hoedje speelde met de aanklager. Niet geheel verrassend is Moro niet veel later de minister van Justitie in de regering van Bolsonaro.
Ramos volgt de journalisten tijdens hun onderzoek en interviews. Tegelijkertijd maakt de docu veel gebruik van archiefbeelden van persconferenties, rechtszaken, het parlement en ministerraden. Zo biedt Amigo Secreto een breed beeld van een uiterst complexe zaak. De journalistiek blijkt in Brazilië een soort laatste baken van waarheidsvinding tegenover een zeer corrupte overheid te zijn.
De corruptie blijkt sterk verweven te zijn met de politiek. Ex-president Lula werd veroordeeld op basis van een aantal leugens, maar zijn partij bleek wel degelijk veel illegale campagnegelden aangenomen te hebben. Dit blijkt al decennialang gebruikelijk te zijn binnen alle partijen in de Braziliaanse politiek. De documentaire stipt deze problemen aan, maar gaat hier helaas niet dieper op in.
Amigo Secreto blijft, waarschijnlijk door de gekozen vorm, erg formeel en afstandelijk. Aan de ene kant werkt dit goed, omdat het belangrijke werk van de journalisten en de grote schandalen op een gedegen manier aan bod komen. Aan de andere kant mist een bepaalde emotie of woede over de situatie die er wel zou moeten zijn. Alleen tijdens een kort fragment waarin Bolsonaro journalisten en rechters bedreigt, is deze emotionele lading er even.
In een van de sterkere stukken van de film reflecteren de journalisten op hun eigen rol tegenover de rechterlijke macht. Ze concluderen dat ze veel te lang de persberichten van de overheid als waarheid aannamen. Hier ligt een belangrijke les voor de wereldwijde journalistiek. Amigo Secreto is daarom toch een essentiële film die waarschuwt hoe extreemrechtse krachten de rechtsstaat naar hun eigen hand kunnen zetten. Een jurist legt in de film goed de kern van dit probleem uit: extreemrechts beroept zich telkens weer op de grondwet, terwijl ze de betekenis hiervan steeds verder uithollen.
