Dat animatiefilms vooral of misschien alleen maar voor kinderen zijn bedoeld is gelukkig verleden tijd. Volwassenen laten zich net zo makkelijk meevoeren in de fantasiewereld van animatiefilms. In Japan is anime al jarenlang de ultieme ontsnappingsmogelijkheid voor de hardwerkende klasse. De realistische animatiefilm dient een ander doel, maar komt ook steeds meer tot wasdom. Zoals animatiegrootmeester Hayao Miyazaki al jaren verkondigt, is animatie slechts een middel om een verhaal te vertellen, niet een doel op zich.
Dat neemt niet weg dat de animatiefilm nog steeds wel een weg te gaan heeft. Vele volwassenen beschouwen het medium als ondergeschikt. Het Franse animatiedrama The Swallows of Kabul doet een hele goede poging om die status te doorbreken. In de realistische trant van het Israëlische Waltz with Bashir en met knipogen naar het Iraanse tienerdrama Persephone is dit veel meer dan 'maar een animatiefilm'.
The Swallows of Kabul, dat zich zoals de titel al doet vermoeden afspeelt in het Afghanistan onder het juk van de taliban, is een bewerking van het gelijknamige boek van Yasmina Khadra. De film toont het dagelijkse leed dat de Afghanen hebben te verduren onder de strenge islamitische sharia vlak voor de millenniumwisseling. Een jong koppel heeft moeite zich aan de regels te conformeren.
De vrijgevochten en artistiek aangelegde Zunaira komt nauwelijks nog buiten en moet de boerka van een buurvrouw lenen als ze toch de deur uit wil. Haar partner Mohsen voelt zich schuldig omdat hij zich heeft laten opjutten en mee heeft gedaan bij een steniging van een terechtgestelde vrouw. De sociale controle in de buitenwijk van Kabul is enorm en buurtgenoten deinzen er niet voor terug om elkaar aan te geven. Een gevangenisbewaarder die kampt met zijn doodzieke vrouw neemt een rigoureus besluit door Mohsen en Zunaira aan te geven als ze zich op speelse wijze op straat laten gaan. Zunaira wordt als schuldige aangewezen en belandt in de gevangenis.
De centrale vraag in dit indringende drama is in welke mate we onze dromen kunnen blijven nastreven als het politieke en sociale klimaat allerlei barricades opwerpt. In Kabul zijn onderdrukking en vrijheidsinperking aan de orde van de dag. En juist omdat de gestenigde vrouw gesluierd is en dus onherkenbaar, is het des te makkelijker om haar publiekelijk terecht te stellen en te executeren. De schuld wordt collectief gedragen met een fundamentalistische lezing van religie als rechtvaardiging.
Het knappe van de inspanningen van het tweekoppige regisseursduo en het bronmateriaal is dat ze aantonen hoe de realiteit het alledaagse leven raakt. De dromen en verlangens vliegen het raam uit, terwijl in de besloten betonnen vestigingen die de woningen zijn verworden de lusten en gevoelens vrij spel hebben, maar tot hoe lang nog? Het geeft bovendien een ontluisterend beeld van de positie van de vrouw binnen een streng religieuze setting. De zieke vrouw van de bewaarder is enorm lief en innemend maar niet de mooiste. Dan neem je na haar dood toch een jongere en vruchtbare vrouw, zo luidt het advies van een collega.
De makers bedienen zich van pasteltinten en diepe schaduwen die doen denken aan het werk van onze eigen bejubelde Michael Dudok de Wit. Die stijl maakt de gebeurtenissen nog intenser. Juist door de lijnen en vlakken simpel te houden komt het enorm binnen. The Swallows of Kabul toont de animatiefilm in zijn volwassen vorm, waarbij inhoud vooropstaat. Een bioscoopbezoek dubbel en dwars waard.
