Eighth Grade haalde afgelopen zomer het nieuws nadat de film in de Verenigde Staten de gevreesde R-rating had gekregen. Dat houdt in dat hij niet geschikt werd bevonden voor Amerikaanse kijkers jonger dan zeventien jaar. Dat gebeurt wel vaker, maar Eighth Grade is nu juist zo'n film die niet alleen draait om een dertienjarige maar ook perfect mikt op een publiek van die leeftijd. De regisseur kreeg de optie enkele dingen weg te snoeien om de film alsnog toegankelijk te maken voor een breed publiek (de keuring was gebaseerd op vijf keer het woord 'fuck' en een scène waarin de hoofdpersoon zich oriënteert op orale seks), maar deze hield voet bij stuk en reageerde met een tegenoffensief: op één dag in alle Amerikaanse staten gratis vertoningen van de film, waarbij de leeftijdskeuring niet in acht hoefde te worden genomen. Geweldige reclame, ook al is het dan misschien voor een onverkrijgbaar product.
Gelukkig is de Nederlandse Kijkwijzer wat minder gevoelig dan zijn Amerikaanse evenknie als het aankomt op (de suggestie van) seks en grof taalgebruik en is deze film in Nederland goedgekeurd voor bezoekers van alle leeftijden. Een terecht besluit, maar misschien wekt die volledig tegenovergestelde keuring bij sommigen de verkeerde verwachtingen. Eighth Grade mag dan misschien geschikt zijn voor kijkers onder de twaalf jaar, maar de behandelde materie is dusdanig serieus dat er best rekening mee mag worden gehouden dat dergelijke jonge kijkers flink aangeslagen de zaal zullen verlaten. Dit is immers geen luchtige jeugdfilm waarin na een beetje tegenslag alles mooi op zijn pootjes terechtkomt, maar eerder een waarin een bitterzoet einde het hoogst haalbare is.
Dat is trouwens geen kritiekpunt, maar juist een compliment. Eighth Grade neemt zowel zijn dertienjarige hoofdpersoon als de beoogde kijkers van die leeftijd zeer serieus, zonder het noodzakelijk te achten een dikke laag zoetigheid te hoeven aanbrengen. Wat dat betreft is een dag met gratis vertoningen als reactie op de toegekende Amerikaanse keuring behoorlijk in lijn met hoe de film zelf in elkaar steekt: compromisloos. De makers van Eighth Grade zijn er duidelijk niet op uit het iedereen naar de zin te maken, maar mikken op eerlijkheid. Zeer ironisch, want dat is precies het tegenovergestelde van hoe de hoofdpersoon in het leven staat.
Onzekere puber Kayla heeft namelijk niet bepaald een rijk sociaal leven heeft (ze is als muurbloempje nog net opvallend genoeg om officieel te worden bekroond tot 'stilste klasgenoot'), al doet haar constante socialemedia-activiteit anders vermoeden. Bijna elk vrij moment wordt gevuld met swipen op haar smartphone of scrollen op haar laptop. Maar praktisch niets van wat ze met die apparaten doet, reflecteert iets van haar persoonlijkheid of interesses. Het is hersenloos lopendebandwerk: even vlug kijken naar iemands tekst, foto of video, een like geven en gauw verder met de volgende. Het hele punt van deze tijdverslindende activiteit lijkt niets anders dan simpelweg aan de buitenwereld te laten weten dat ze bestaat en hoopt als wederdienst dezelfde aandacht te ontvangen. Dat is waar het hele socialemedia-experiment op lijkt te zijn uitgedraaid: elkaar likes geven in de hoop dat het je eigen aanzien vergroot.
Kayla's enige uitlaatklep is een YouTube-vlog waarin ze haar kijkers (waarschijnlijk niet meer dan een handvol) allerlei levenslessen bijbrengt, ook al heeft ze geen enkele ervaring met waar ze over spreekt. Twintig jaar geleden zou dit tobbende meisje waarschijnlijk haar troebele gedachten van zich af hebben geschreven in een dagboek, puur om voor zichzelf wat orde in de chaos te kunnen scheppen. Maar anno 2018 is dergelijke anonieme activiteit verspilde moeite. Het leven is online gegaan en alles draait nu om gezien, gehoord of gelezen te worden. Daarbij laten mensen zich maar al te graag reduceren tot cijfers, want je impact op anderen is klaarblijkelijk meetbaar geworden. In haar periodieke spraakwaterval (zoals de meeste vloggers begint Kayla zonder enige voorbereiding te ratelen) lijkt ze geen enkele zin te kunnen formuleren zonder het stopwoordje 'like' te laten vallen, haast alsof ze subliminaal wil laten doorschemeren wat haar primaire behoefte is.
Het knappe is dat Eighth Grade al deze hedendaagse thematiek netjes vervlecht met een aangenaam simpel tienerverhaal zonder prekerig te worden over het wel een wee van sociale media. Er is geen glasharde veroordeelding, maar evenmin een gemakzuchtige ophemeling of totale afwezigheid van impact waar veel andere films zich schuldig aan maken. Wat tussen de regels wel duidelijk wordt, is dat sociale media inspelen op de onzekerheid van mensen en dat ze daarom misschien niet bepaald als een aanwinst hoeven te worden beschouwd voor dertienjarige meisjes met een verwaarloosbare sociale status. Het is dan ook ietwat frustrerend om te zien dat Kayla's vader (haar enige directe familielid) totaal geen tegengas geeft of grenzen stelt, maar haar gewoon laat begaan. Mooie verrassing dus dat dit laisser-faire-ouderschap niet gestoeld is op desinteresse, maar simpelweg op de onvoorwaardelijke liefde van een vader voor zijn dochter. Een die niet hoeft te worden afgedwongen via archaïsche ruilhandel.
Eighth Grade is het schrijf- en regiedebuut van Bo Burnham, die bekendheid verwierf als YouTuber alvorens succes te krijgen als komediant en her en der wat bijrolletjes vertolkte. Niet per se een staat van dienst waarmee je een droomdebuut als dit hoeft te verwachten. Dat maakt het een film die je gefrustreerd ondersteboven wilt houden en flink door elkaar schudden in de hoop dat het geheime ingrediënt eruit komt dwarrelen. Wanneer dat niet gebeurt, moet misschien toch worden geconcludeerd dat voor goede films soms niets meer nodig is dan een bevlogen maker met kennis van het onderwerp en oog voor talent, getuige de sympathieke doch zonder enige ijdelheid gespeelde hoofdrol van Elsie Fisher. Dankzij de Kijkwijzer hebben Nederlandse tieners in ieder geval geen excuus hem links te laten liggen. Hun ouders eigenlijk ook niet.
