De opkomst van het internet werd in de jaren negentig beschouwd als een vooruitgang in democratie en transparantie, maar de laatste jaren blijkt steeds vaker het tegendeel. The Cleaners laat op intrigerende wijze zien hoe de grote internetbedrijven wereldwijd het vrije gedachtegoed ondermijnen en beïnvloeden. De blanke 'nerds' uit Silicon Valley, die vaak alleen maar handelen uit winstbejag, blijken geen enkel benul te hebben van de politieke consequenties van hun algoritmes. De bedrijven zelf onthouden zich van iedere vorm van transparantie. The Cleaners legt bloot wat bedrijven zoals Facebook het liefst verborgen houden en stelt de vraag: wie handhaaft eigenlijk de censuur op sites zoals Facebook, Google en Twitter?
Centraal in deze documentaire staat een aantal mensen uit de Filipijnen die worden ingehuurd als 'schoonmakers' van het web. Wanneer gebruikers hen op iets ongepasts wijzen dan beslissen zij of het bericht van het platform verwijderd moet worden of niet. Deze schoonmakers werken in het afvoerputje van het internet en krijgen alle ellende van het internet te zien; van onthoofdingen tot kinderporno. Duizenden foto's per dag.
The Cleaners geeft relevante en actuele kritiek op netwerksites zoals Facebook vanuit het perspectief van de Filipijnse schoonmakers. De documentaire laat de economische uitbuiting (of outsourcing in het jargon van Silicon Valley) van deze lagelonenarbeiders zien. Tegelijkertijd laat hij ook zeer sterk de politieke gevolgen van Google, Twitter en Facebook zien. Facebook raakte de afgelopen tijd steeds vaker in opspraak vanwege de kwalijke rol die het mogelijk in de Amerikaanse verkiezingen heeft gespeeld. Ook hier wordt bij stil gestaan in The Cleaners, maar daar blijft het niet bij. Deze documentaire reist de hele planeet rond om te laten zien wat voor politieke consequenties de acties van Facebook en co op de wereld kunnen hebben. Van de censuur in Turkije tot aan de vervolging van de Rohingya in Myanmar.
Sinds de opkomst van het internet worstelen filmmakers met hoe ze zoiets groots en ontastbaars kunnen afbeelden. Regisseurs Hans Block en Moritz Riesewieck lijken hier geen enkele moeite mee te hebben. Ze schakelen soepeltjes tussen verschillende landen en verhalen en hanteren een hoog tempo zoals op internet gebruikelijk is. Telkens keert de documentaire terug bij een van de schoonmakers in de Filipijnen, waarmee de focus vooral op de mens achter de schermen ligt. De schoonmakers zijn gefilmd in grote onpersoonlijke kantoorgebouwen. Het zijn krachtige scènes die bestaan uit claustrofobische close-ups van de huurkrachten achter hun computerschermen en prachtige shots van Manilla en de schrijnende armoede die daar heerst. Vooral hier weet de documentaire te raken.
The Cleaners is een krachtige documentaire over de schaduwwereld achter het internet. In een tijd waarin sociale media en het internet een groot deel van ons dagelijks leven bepalen, worden dit soort documentaires steeds relevanter. Er klinken steeds meer kritische geluiden over het handelen van Facebook, maar het blijft onpersoonlijk en daardoor afstandelijk. De kracht van The Cleaners bestaat uit de nadruk op het menselijke handelen achter het internet en het menselijk lijden als gevolg van het internet. Meer documentaires zouden hun licht op de schaduwwereld van het internet moeten schijnen. Heel misschien krijgen we dan alsnog de transparantie die deze bedrijven ons ooit beloofden.
