In zijn voor een Oscar genomineerde documentaire Cartel Land volgde regisseur Matthew Heineman verschillende burgergroeperingen die met gevaar voor eigen leven de strijd aangaan met het Mexicaanse drugskartel. Zijn nieuwste oorlogsdocu omtrent de Syrische actiegroep 'Raqqa Is Being Slaughtered Silently' volgt hetzelfde thema, maar verplaatst zich naar een geheel ander strijdterrein. Niet alleen in geografisch opzicht, maar voornamelijk omdat Facebook, Twitter en mobiele telefoons hun belangrijkste wapens tegen IS vormen. Dat het online medium echter beide kampen in de hand kan werken, is misschien nog wel de meest angstwekkende gedachte aan deze documentaire.
Voor degenen bij wie het ontstaan van het hele conflict in Syrië niet meer zo vers in het geheugen ligt, opent Heinemans film met een korte samenvatting. Het begint met de protesten tegen het bewind van president al-Assad, die leiden tot een burgeroorlog met vele verschillende fracties en rebellengroeperingen. In 2013 verliest de Syrische regering de stad Raqqa. Niet lang daarna duikt IS in het zojuist ontstane machtsvacuüm, en roept het het kalifaat uit. De terreurorganisatie maakt van Raqqa haar grootste bolwerk en houdt de plaatselijke bevolking met een zeer gewelddadig regime onder bedwang, met als gevolg dat het volk niet alleen een stuk slechter af is dan voorheen, maar bovendien volledig afgesloten komt te staan van de buitenwereld.
Een klein groepje burgers laat het hier niet bij zitten en besluit dat er iets gedaan moet worden. Met telefoons en videocamera's brengen zij met gevaar voor eigen leven de situatie en gruwelpraktijken aan het licht onder het socialmediakanaal 'Raqqa Is Being Slaughtered Silently'. Ook in de documentaire komen deze schokkende amateurbeelden regelmatig voorbij, wat City of Ghosts zeker voor de gevoelige kijker geen gemakkelijke ervaring maakt. Vooral opvallend is hoe de verzetsbeweging voornamelijk uit doodnormale mannen bestaat. Zo was woordvoerder Aziz een doorsnee student die zich liever bezighield met feestjes dan politiek, Mohamed een wiskundeleraar op een middelbare school, en Hamoud simpelweg een verlegen jongen met een passie voor filmen. Hoewel de mannen snel aandacht vergaren op internet, blijft de onvermijdelijke reactie helaas niet lang uit. De oprichters zien zich al gauw gedwongen het land te ontvluchten en hun strijd op afstand voort te zetten, middels telefooncontact met de nog verborgen medestanders in Raqqa.
Heinemans film toont hiermee op interessante wijze aan hoe online media een cruciale rol spelen in hedendaagse conflicten. De keerzijde is echter dat het internet niet alleen in dienst staat van de verzetsleden, maar ook als propagandamachine voor de gruwelijke media-uitlatingen op de kanalen van IS. Het is een uiterst precies geregisseerde vorm van oorlogsvoering, die zich uitstrekt tot de meest donkere uitersten: van executievideo's tot het hersenspoelen van zelfs kleine kinderen om deel uit te maken van de jihadistische beweging. Geen wonder dus dat IS er tegelijkertijd alles aan doet om tegengeluiden van de buitenwereld zo hard mogelijk te weren. Een scène waarin alle satellietschotels in Raqqa vernietigd worden roept daarmee dezelfde angstwekkende associaties op als bijvoorbeeld de boekverbrandingen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Tegelijkertijd zorgt de inzet van social media ervoor dat de leden van 'Raqqa Is Being Slaughtered Silently' nergens echt veilig zijn. Iedere stap wordt gevolgd en van afstand roept IS lokale salafisten op de mannen op te sporen en om te brengen. Vrienden en familieleden worden bedreigd of geëxecuteerd zolang de negatieve berichtgeving nog doorgaat. Uiteraard gaat het de actiegroep niet in de koude kleren zitten. De mannen zijn constant op de vlucht en moeten continu over hun schouder kijken, terwijl zij van een afstand hun geboorteplaats letterlijk in een spookstad zien veranderen. Het levert meerdere hartverscheurende momenten op. Zoals Hamoud, die zijn vanaf zijn laptop zijn vader geëxecuteerd ziet worden, of Aziz, die tevergeefs Facebookberichten blijft sturen naar zijn overleden broer, in de hoop dat hij ze ooit nog zal lezen.
Als kijker blijf je je daarmee afvragen waarom de mannen ervoor kiezen om zichzelf zo kwetsbaar op te stellen door zo in het spotlicht te treden met hun openbare mediaoptredens, waaronder ook deze documentaire. Hoewel Heineman op dit vraagstuk misschien wel iets dieper door had mogen gaan, biedt Aziz de duidelijkste verklaring. IS is een ideologie, en een ideologie kan niet met bommen en geweld bestreden worden; het draait grotendeels om bewustwording. In het geval van deze documentaire levert dat een merendeel aan afschuwwekkende en moeilijk te bekijken beelden op, maar wegkijken is simpelweg geen optie. Alleen al de uiterst wrange beelden van de volledig empathieloze protestmarsen van de extreemrechtse groepering Pegida wanneer Berlijn wordt aangedaan benadrukken nog maar eens het belang van deze actiegroep, alsmede deze documentaire.
