Hoewel Disney de komende jaren tjokvol gepland staat met het bewerken van hun klassieke tekenfilms naar speelfilmvarianten, is het een geruststellende gedachte dat we ook nog steeds kennis mogen maken met nieuwe helden en heldinnen. In de zesenvijftigste animatiefilm uit de Disneystal maken we kennis met Vaiana, de dochter van een Polynesisch stamhoofd die een zeiltocht maakt op zoek naar de halfgod Maui om haar eiland te redden. Dat klinkt misschien niet direct als de nieuwe toevoeging aan Disney's prinsessenlijn, maar juist door haar eigentijdse karakter weet Vaiana zich positief te onderscheiden.
Voorafgaand aan de film werd al veel gezegd en geschreven over de emanciperende rol van deze nieuwe heldin in het Disney-universum. Zo wordt met de eerste Polynesische 'prinses' - bij gebrek aan een betere benaming - weer een nieuwe culturele achtergrond toegevoegd aan de verzameling. Belangrijker echter is dat Vaiana haar eigen boontjes kan doppen, vecht, zeilt en een eilandcommune leidt. Een moderner ideaalbeeld dan de klassieke prinses die simpelweg als een hulpeloos wezen wacht tot ze in de armen kan vallen van haar prins op het witte paard. Over prinsen en witte paarden gesproken: wie überhaupt op een romance zit te wachten, is bij Vaiana aan het verkeerde adres. Het avontuur staat dit keer centraal.
Niet alleen op het gebied van emancipatie en bijdetijdse rolverdelingen past Vaiana goed in het huidige tijdsbeeld, ook op het gebied van vormgeving wordt korte metten gemaakt met heersende stereotypen. Zo is Vaiana, in tegenstelling tot een Ariel of een Doornroosje geen iel poppetje meer om door een ringetje te halen, maar gewoon een personage met normale, realistische lichaamsverhoudingen, van wie je gelooft dat ze een tocht over de oceaan zou kunnen doorstaan zonder bij de eerste de beste windvlaag van de boot af te worden geslagen. Daar hebben de makers - Ron Clements en John Musker (o.a. Aladdin, The Little Mermaid, The Princess and the Frog) - natuurlijk goed bij stilgestaan, getuige het feit dat de film zelf daar ook nog een bewust metagrapje over maakt. Hoewel Vaiana ontkent een prinses te zijn, wijst haar metgezel haar op het feit dat ze een jurk draagt en een dierlijke metgezel meeneemt, en dus logischerwijs een prinses moet zijn.
Het teken dat Disney met zijn tijd meegaat is natuurlijk leuk en aardig, al moeten we natuurlijk niet vergeten dat er al eerder stoerdere, geëmancipeerde heldinnen voorbij zijn gekomen, denkende aan bijvoorbeeld een Mulan, of Merida uit Pixars Brave. Een film puur beoordelen op het feit dat de studio voldoet aan een standaard die anno 2016 niet meer dan normaal zou moeten zijn, is dan ook nonsens. Belangrijker is de vraag: weet Vaiana het publiek ook te vermaken? Gelukkig luidt het antwoord daarop overwegend ja.
In de eerste plaats is dat vanwege de prachtige animatie. Verstokte fans van de klassieke, handgetekende animatie beklagen zich nog weleens over het feit dat er tegenwoordig vaker de voorkeur gegeven wordt aan computeranimatie. In het geval van Vaiana lijkt deze vorm echter des te beter aan te sluiten, met alle fraaie, kleurrijke omgevingen en prachtige animatie van het water - niet geheel onbelangrijk aangezien de film zich grotendeels op zee afspeelt. Bovendien kent de film een aantal aardige actiescènes, al blijft een echte centrale slechterik in het verhaal helaas achterwege.
Ook de humor is dik in orde. De meeste grappen komen voort uit de niet al te snuggere haan die als verstekeling op de boot terecht is gekomen, en de heerlijk zelfingenomen halfgod Maui. Dwayne Johnson geeft als stemacteur leuk vorm aan de getatoeëerde uitslover en mag zelfs het meest aanstekelijke nummer op zijn conto zetten: het swingende "You're Welcome", waarin Maui op niet al te bescheiden wijze ongevraagd dank in ontvangst neemt voor al zijn heldendaden. Ook de rest van de nummers zijn prima verzorgd door Lin-Manuel Miranda, de man achter de immens populaire Broadway-musical Hamilton.
Geen vuiltje aan de lucht dus, al zijn er wel momenten waarop Vaiana iets te snel teruggrijpt op het vertrouwde en voorspelbare Disney territorium, waarin alle grote conflicten enigszins gemakzuchtig worden opgelost met het herhalen van een al eerder gezongen liedje. Bovendien voelt het verhaal voor een folklore over (half-)goden en uitverkorenen wellicht een tikkeltje te kleinschalig en niet al te meeslepend, zelfs niet in de actierijke finale. Ondanks het verfrissende uiterlijk en de progressieve aspecten brengt Vaiana geen al te wereldschokkende vernieuwingen met zich mee op thematisch of verhaaltechnisch gebied. Het smaakje is misschien iets anders, maar het recept is nog steeds hetzelfde.
