Het is het vreselijkste wat je als ouder kan overkomen: het overlijden van je kind. Helemaal tragisch is het als het je enige kind betreft. Dit noodlot trof de Brabantse schrijver Adri van der Heijden en zijn vrouw Mirjam Rotenstreich. In de late meidagen van 2010 werd hun enige zoon Tonio op zijn fiets aangereden vlakbij het Vondelpark in Amsterdam. De eenentwintigjarige Tonio overleed enkele uren daarna. Elke persoon gaat anders om met het rouwproces, maar Van der Heijden besloot het letterlijk van zich af te schijven. De roman Tonio is geconstrueerd rondom een uitzonderlijk Droste-effect. Het boek beschrijft namelijk niet alleen het rouwproces van de schrijver en zijn vrouw, maar verhaalt tevens op zeer persoonlijke wijze hoe Van der Heijden een boek schrijft over de fatale gebeurtenis. Zijn requiemroman Tonio werd door critici de hemel in geprezen en leverde de Libris Literatuurprijs en de NS Publieksprijs op.
Schrijven als therapie. Verwerken door te schrijven over het verwerken door te schrijven. Het klinkt als een ingewikkelde, haast gekunstelde onderneming waarvan de schrijver de uitkomst amper een jaar na het ongeluk aan zijn publiek presenteerde. Maar het voelt als het enige juiste dat Van der Heijden kon doen en dit geldt tevens voor de verfilming die Paula van der Oest op zich nam. Zelden werd een rouwproces zo persoonlijk en invoelbaar verbeeld. Het verhaal richt zich niet enkel op het nu, maar blikt ook terug op de bijzondere en vrije relatie die Tonio met zijn ouders onderhield. Het doet recht aan de persoonlijkheid van de jongeman en is naast een prachtig document ook een eerbetoon aan een uitzonderlijk jong mens die in de bloei van zijn leven stond, zich interesseerde in kunst en het studentenleven met gretige teugen absorbeerde. Binnen de contreien van een intellectueel gezin levert dit ongebruikelijke momenten op waarbij de ouders zich meer als vrienden opstellen en hun zoon alle kansen willen beiden. Dit krijgt extra diepgang wanneer Van der Heijden zich als een bezetenen op het schrijfproces stort en alles en iedereen om zich heen dreigt te vergeten, inclusief zichzelf.
Tonio is onze officiële Oscarinzending en de wijze mannen en dames die de Nederlandse filmwereld vertegenwoordigen, hadden geen betere keus kunnen maken. Afgezien van het hartverscheurende uitgangspunt van de dood van een kind, klopt alles aan de verfilming van Van der Oest. Het is niet enkel kommer en kwel, want naast het rouwproces en de systematische tactiek van A.F.Th. om het leed van zijn ontwrichte gezin te verwerken, wordt er ook veelvuldig teruggekeken. Met weemoed, verdriet en dankbaarheid. In een prachtig geconstrueerde scène in een eetcafé laat Van der Oest samen met haar scenarist Hugo Heinen de bijzondere band tussen ouders en zoon zien. Ze proberen zijn leven licht te sturen, maar maken ook duidelijk dat hij vooral zijn eigen gang moet gaan. Tonio is een individu die niet enkel bestaat bij de gratie van wat zijn ouders met hem voor hebben. De terugblikken worden afgewisseld met Adri van der Heijden die een manier probeert te vinden om het ongeluk op de eerste Pinksterdag van 2010 een plek te geven. Niemand in zijn omgeving lijkt hem gerust te kunnen stellen, dus moet zijn schrijftalent dit doel maar dienen. Maar ook de alcohol vloeit rijkelijk wanneer de ratio het ernstig laat afweten.
Met de hoofdrol van de getormenteerde schrijver speelt Pierre Bokma de beste rol van zijn omvangrijke carrière. Zijn spel is doorleefd, op momenten sensitief maar soms ook uiterst afstandelijk al naargelang de omstandigheden en emoties hiertoe nopen. Maar er valt ook lof te beurt aan Chris Peters, een jonge acteur die nog in de schoolbanken op de toneelschool zit en hier zijn speelfilmdebuut maakt. De rol van Mirjam is prachtig in balans, waarbij zij exact hetzelfde leed als haar man moet zien te verwerken, maar zich soms op de achtergrond moet plaatsen. Rifka Lodeizen weet deze onmogelijke spagaat razend goed te treffen. Maakt een film als Tonio het oneerlijke en onvergeeflijke verlies van een kind een stukje makkelijker? Deze vraag kunnen alleen de mensen beantwoorden die het is overkomen. Maar Paula van der Oest maakt met de beste Nederlandse speelfilm van 2016 wel duidelijk dat het rouwproces voor iedereen in essentie hetzelfde verloopt. Of je nu een bouwvakker bent die zich als een razende op zijn werk stort of een intellectueel gevierd schrijver die het woord als zijn troost gebruikt.
