Is straatkunstenaar Mr. Brainwash alias Thierry Guetta echt of gespeeld? Die vraag waart sinds de première op het Sundance Festival van Banksys Exit Through the Gift Shop rond in zowel de blogosfeer als de meer traditionele media, en uitsluitsel is er vooralsnog niet. Maar het knappe van Banksys al dan niet fake documentaire is dat de film hoe dan ook overeind blijft - of de uitzinnige cameraman-wordt-kunstenaar Guetta nu werkelijk bestaat of inderdaad een Borat van de kunstwereld is, zoals wordt gefluisterd.
Banksy verbindt zijn naam als regisseur aan Exit Through the Gift Shop en treedt er ook in op, maar verborgen onder een capuchon en met vervormde stem; wie de illustere, al jaren honderd procent anonieme straatkunstenaar Banksy werkelijk is, weet je dus na het zien van deze film nog steeds niet. Wel laat de Britse guerrilla-artiest eens te meer zien wat een uitzonderlijk talent hij heeft: de vele beelden van zowel het maken van als de reacties op zijn straatkunst tonen Banksy, ook als je zijn werk ziet tussen dat van andere straatgenieën als Shepard Fairey, als de intelligentste speler binnen het genre.
Maar ijdelheid is voor de nieuwbakken regisseur duidelijk niet de motivatie geweest voor het maken van Exit Through the Gift Shop. De (nep?-)documentaire is een statement over commerciële hypes in de kunstwereld en treft doel zonder prekerig te worden. Sterker nog: de film is fris, onvoorspelbaar en geregeld hilarisch. Daarbij blijf je constant geprikkeld door de vraag in hoeverre hoofdpersoon Thierry Guetta echt bestaat. De Frans-Amerikaanse Guetta wordt gepresenteerd als een hobbyist die als fan jarenlang straatkunstenaars filmt tijdens hun gevaarlijke, illegale werk. Met zijn vasthoudendheid en onuitputtelijke energie weet hij zelfs de voor niemand toegankelijke Banksy te bereiken, die hem op zijn beurt aanspoort kunst te gaan maken. Onder de naam Mr. Brainwash komt Guetta vervolgens met een gigantische, megalomane expositie vol clichématige, van straatkunstenaars gekopieerde popart, die dankzij een artikel in LA Weekly en Guettas connectie met Banksy c.s. een ware hype wordt. Deze plot wordt versneden met interviews en begeleid door de droogkomische voice-over van Rhys Ifans.
Een van Banksys medewerkers stelt aan het eind van Exit Through the Gift Shop, vertwijfeld lachend: Im not sure who the joke is on. Die vraag kun je als kijker ook niet gemakkelijk beantwoorden. Aan het begin van de film wordt Thierry Guetta geïntroduceerd als tweedehandskledingverkoper, die dikke winst maakt door ouwe meuk voor een schijntje in te slaan om het vervolgens voor een fortuin aan modebewuste LA-bewoners te verkopen. Voor dezelfde doelgroep doet hij later als Mr. Brainwash in hippe maar inhoudsloze kunst. En toch wordt Guetta niet eendimensionaal weggezet als een opportunistische fouterik. Integendeel: het is bijna onmogelijk om niet te gaan houden van de excentrieke, overenthousiaste Fransman en samen met hem te hopen dat hij zijn belachelijk lelijke expositie op tijd af krijgt. En zo blijkt Exit Through the Gift Shop een rijkgeschakeerde film, die er in slaagt om ondanks het thema geen zelfingenomen keep it real-pamflet te worden. Of Thierry Guetta nu echt, fictief of iets ertussenin is maakt daarvoor geen verschil.
