Elena
Recensie

Elena (2011)

De derde film van Andrej Zvjagintsev is degelijk gemaakt en sterk geacteerd, maar gaat net wat te lang door, waardoor enige impact verloren gaat.

in Recensies
Leestijd: 3 min 27 sec
Regie: Andrej Zvjagintsev | Cast: Nadezhda Markina (Elena), Andrej Smirnov (Vladimir), Yelena Lyadova (Katerina), Aleksey Rozin (Sergey), Evgenia Konushkina (Tatyana), e.a. | Speelduur: 109 minuten | Jaar: 2011

De Russische cineast Andrej Zvjagintsev wist zich het afgelopen decennium met zijn twee films The Return en The Banishment in de filmhuizen en op menig filmfestival goed in de kijker te spelen. Traag doch sfeervol bracht hij moeilijke familiegeschiedenissen op een aangrijpende wijze in beeld. Dat in beide films een belangrijke was rol was weggelegd voor de natuur gaf zijn films iets organisch, wat een vergelijking opriep met het werk van Terrence Malick. Zvjagintsevs derde film houdt de zaken wat ingetogener en kleinschaliger; met de focus op het acteerwerk en kleine details zou je hem zelfs toneelmatig kunnen noemen. De traagheid en de complexe familiebanden zijn er nog altijd, maar het natuurlijke element blijft achterwege. Het levert een zeer degelijke film op, maar veel nieuwe zieltjes gaat Zvjagintsev er niet mee winnen.

Kijkers die moeite hebben met trage cinema worden al direct op de proef gesteld, want Zvjagintsev neemt in het eerste halfuur zeer uitgebreid de tijd om iets van een plot op poten te zetten. In hun routineuze leven worden Elena en Vladimir geïntroduceerd, een ouder koppel dat weliswaar samenwoont maar toch behoorlijk gescheiden van elkaar leeft. Blijkbaar slapen ze nooit in hetzelfde bed en spreken ze elkaar enkel aan de ontbijttafel, wanneer ze elkaar vertellen wat ze deze dag gaan doen. Het blijkt dat ze elkaar pas in de herfst van hun leven hebben ontmoet en dat ze daarvoor allebei duidelijk verschillende levens hebben geleid. Dat uit zich onder meer in hun persoonlijkheden (Vladimir is financieel vermogend maar emotioneel afstandelijk, Elena is loyaal en zorgzaam) maar vooral in de banden die ze met hun kinderen uit een eerder huwelijk hebben.

Zo blijkt Vladimir een behoorlijk afstandelijke relatie te hebben met zijn losbandige en egocentrische dochter Katia. Van Elena valt met enige moeite af te lezen dat ze afkomstig is uit een wat lager milieu dan Vladimir, maar dit wordt pas echt duidelijk wanneer haar volwassen zoon Sergey voor het eerst in beeld verschijnt. Zonder baan en vooral geïnteresseerd in de alcoholische inhoud van de koelkast kan Sergey zijn gezin niet onderhouden, waardoor zijn moeder hem van haar pensioen regelmatig financieel moet ondersteunen. Dat blijkt echter nauwelijks genoeg, wat het sombere vooruitzicht schept dat Sergeys tienerzoon niet zal kunnen studeren maar het leger in zal moeten (want blijkbaar zijn dat de enige twee opties voor tieners in hedendaags Rusland). Financiële steun van Vladimir zou dan ook welkom zijn, maar die weigert te betalen voor Elena’s (klein)kinderen. En geef hem eens ongelijk.

Als Vladimir door een hartaanval in het ziekenhuis belandt en geconfronteerd wordt met zijn sterfelijkheid, besluit hij zijn testament op te stellen. Een kort maar mooi weerzien met zijn dochter (wat door de dwarsheid van beide personages een van de boeiendste scènes van de film oplevert) inspireert hem ertoe het grootste deel van zijn vermogen aan haar na te laten. Lichtelijk wanhopig door het vooruitzicht met lege handen achter te blijven, drijft dit Elena tot een onverwacht duistere daad. Een boeiende twist, die met het daarvoor steeds zo zorgzaam en betrouwbaar neergezette personage behoorlijk koud op je dak valt, maar door het sterke acteerwerk van Nadezhda Markina (die haar personage sterk maar nooit opzichtig speelt) ga je er als kijker zonder moeite in mee.

Aangezien de hele film culmineert in deze daad en de mate waarin deze gerechtvaardigd is een mooi discussiepunt oplevert, zou Elena hier perfect kunnen eindigen. Zvjagintsev gaat echter nog even door en hoewel hij in die extra speeltijd weliswaar een paar puntjes scoort, is de spanning dan al grotendeels weggeëbd waardoor elke minuut toch lichtelijk overbodig voelt. Even lijkt nog te worden afgestevend op een tamelijk duistere wending die de zaken in een ander licht zet, maar de film laat deze optie volledig langs zich heen gaan. Vooral door die gemiste kans blijkt de aanloop naar Elena’s daad een stuk interessanter dan de nasleep ervan en zo maken de laatste twintig minuten net het verschil tussen een goede en een degelijke film.