Het duurt niet lang meer of de laatste ziel die de Tweede Wereldoorlog zelf heeft meegemaakt, is niet langer onder ons. Maar hoe lang werkt de oorlog nog door in een mens, ook als je er zelf niet bij bent geweest? Dat de oorlog doorwerkt in volgende generaties is een bekend gegeven. Als je meerdere familieleden hebt verloren dan kan dit een grote hypotheek leggen op je verdere leven. Je sociale omgeving en opvoeding zijn er door gevormd. Dat oorlog zelfs als je nadertijd geboren bent een trauma kan veroorzaken is een belangrijk thema in de documentaire LChaim! To Life! van de Duitse filmmaker Elkan Spiller. De maker is zelf kind van overlevenden uit de Tweede Wereldoorlog. Spiller portretteert zijn charismatische, maar ook enigszins excentrieke oom Chaim Lubelski en de bijzondere band die hij met zijn Joodse moeder heeft.
Als we de beschrijving van Spiller mogen geloven heeft Chaim verscheidene levens geleefd. Ooit was hij jetsetter, levensgenieter en geniaal zakenman, maar zijn aanblik verraadt weinig van zijn glorietijden. We maken kennis met de hoofdpersoon als hij in Zeeuws-Vlaanderen op zoek gaat naar goede wiet om eens lekker stoned van te worden. Vervolgens reist Chaim af van Terneuzen naar de Vlaamse kust waar hij en zijn oude moedertje wonen. Na de dood van zijn vader is Chaim bij zijn moeder ingetrokken. Hij voelt zich verantwoordelijk voor het leed dat haar is overkomen in de oorlog. Andersom is Chaim voor zijn moeder altijd een zorgenkindje geweest. Chaim heeft bovendien ook nog een zus, of eigenlijk had want zowel de geestelijke als lichamelijke gesteldheid van zijn moeder laten het niet toe dat Chaim opbiecht dat zijn zus overleden is. Hij houdt zijn moeder voor dat haar dochter in een verpleeghuis in Israël verblijft en aan de beterende hand is.
Spiller schetst een fragmentarisch beeld van zijn hoofdpersoon in de documentaire LChaim! To Life!. Niet alleen is Chaim de voornaam van de geportretteerde, de Hebreeuwse uitdrukking lchaim betekent ook op het leven en wordt bijvoorbeeld ook geroepen als er geproost wordt. Wat Spiller duidelijk wil maken is dat het leven niet draait om overleven, maar om het vieren ervan. Toch lijkt deze boodschap tegenstrijdig met het vele leed dat Chaims familie getroffen heeft. Voor zijn loopbaan als zakenman is opvallend weinig tijd ingeruimd, terwijl dat nu juist zo sterk contrasteert met Chaims huidige levensfilosofie. De zestiger loopt er bij als een halve hippie die niet geeft om materiële zaken en geld. Uiterst ontroerend is de grenzeloze liefde en respect voor zijn charmante moeder, die soms nog behoorlijk scherp uit de hoek kan komen. Emoties als weemoed, angst, verdriet en een ongekend relativeringsvermogen wisselen elkaar soms in luttele seconden af.
Wat Spiller vooral voor het voetlicht weet te brengen is dat oorlog niet alleen slachtoffers van mensen hoeft te maken. Het doet ook beseffen waar het leven daadwerkelijk om draait. Zowel Chaim als zijn moeder weet eenvoudige zaken juist veel meer te waarderen, al loopt hun perceptie van het oorlogsleed door hun generatieverschil sterk uiteen. Toch slaagt Schiller er niet helemaal in om structuur en een duidelijk rode draad in zijn document aan te brengen. Het sluit misschien feilloos aan bij Chaims levensfilosofie, maar voor de kijker geeft het net iets te weinig houvast. LChaim moet het dan ook vooral hebben van de intieme momenten tussen zoon en zijn moeder en de emotionele verhalen over een periode die afgesloten lijkt, maar desondanks in alle facetten van het heden doorwerkt.
