De aangrijpende documentaire The Territory laat op pijnlijke wijze zien hoe het leefgebied van de Uru-Eu-Wau-Wau, een stam in het Braziliaanse Amazonegebied, langzaam maar zeker verdwijnt. Al jarenlang nemen boeren hun territorium illegaal in door het bos plat te branden en te veranderen in landbouwgrond. Het leefgebied van de stam is een eiland van regenwoud geworden te midden van bodemuitputtende monoculturen.
In de film krijgen de Uru-Eu-Wau-Wau een nieuwe leider. De keuze van de stamoudsten valt verrassend op de achttienjarige Bitaté. Het voortbestaan van hun volk en territorium staat op het spel en een tiener moet hen redden. Een dappere keuze. Hij is idealistisch en slim, maar kan hij deze verantwoordelijkheid echt aan? Hijzelf twijfelt en je kunt hem geen ongelijk geven.
De stam krijgt hulp van de doorgewinterde milieuactiviste Neidinha Bandeira. Zij staat al tientallen jaren inheemse stammen bij in het verdedigen van hun landrechten en weet wat de wettelijke verantwoordelijkheid van de overheid is. Of zou moeten zijn. Want sinds Bolsonaro president is van Brazilië lijken de rechten van de inheemse volken van het Amazonewoud in de rook van de bosbranden te zijn opgegaan.
Ter bescherming en surveillance van hun grondgebied zet de stam samen met Neidinha drones en camera's in. Ze leggen het kappen, de branden en het toe-eigenen van land van de boeren vast op video. Deze beelden delen ze met de autoriteiten, de media én de makers van The Territory. Een deel ervan is terug te zien in de film.
Het is duidelijk dat de makers sympathiseren met de Uru-Eu-Wau-Wau, maar door het ontbreken van een voice-over krijgt de kijker wel wat vrijheid voor eigen interpretatie. Ook bijzonder is dat de tegenstanders, de boeren die het land van de Uru-Eu-Wai-Wau illegaal inpikken, niet alleen uitgebreid aan het woord komen, maar zich zelfs laten volgen door het filmteam.
De openheid die zij voor de camera geven over de misdaad die ze plegen is verbluffend. Ze voelen zich blijkbaar volledig gesteund door de overheid in het verbranden van regenwoud en het innemen van land dat niet van hen is. Ook wordt heel duidelijk hoe diep hun minachting voor de Uru-Eu-Wau-Wau en het regenwoud is. Land moet volgens hen gebruikt worden om te zaaien en te oogsten. De Uru-Eu-Wau-Wau doen er volgens hen niets mee en hebben er dus geen recht op. Ook de enorme internationale aandacht voor de bosbranden in het Amazonewoud omdat juist dít bos van immens belang is voor het tegengaan van catastrofale klimaatverandering, lijkt voor de boeren totaal irrelevant.
Toch kweekt de film ook wat begrip voor hun kant van het verhaal. De boeren zien zich genoodzaakt tot deze levensvoorziening door een gebrek aan toekomstperspectief. Het is juist de afwezige overheid die een sleutelrol speelt in dit conflict en een brandhaard binnen haar eigen bevolking creëert.
Het verhaal is af en toe langzaam en de beelden zijn ondanks de aanwezige natuurpracht soms wat nietszeggend. Maar een aantal scènes grijpt naar de keel. Zoals Martin, één van de boeren, die met zijn kettingzaag eeuwenoude woudreuzen te lijf gaat. De vallende bomen, voor altijd verloren, raken diep in het hart. Het hout wordt niet eens gebruikt, de bomen blijven liggen om te verdrogen waarna Martin terugkomt om het bos in brand te steken. En alsof dat nog niet genoeg is gaat Martin als alles verkoold is op pad met een (waarschijnlijk zeer giftige) onkruidverdelger die ervoor zorgt dat wat nog wel leeft, ook sterft.
De hulpeloosheid van de Uru-Eu-Wau-Wau is schrijnend om te zien. Tweehonderd zijn er nog over. Steun van de autoriteiten krijgen ze niet. En hun tegenstanders deinzen niet terug voor geweld. Als sommige oudsten tijdens een stamoverleg opperen om ook de wapens op te pakken, voel je daar begrip voor. Maar daarin blijken de leiderskwaliteiten van Bitaté. Hij wil wegblijven van geweld en weet zijn stamgenoten te overtuigen dat camera's hun enige wapens moeten blijven.
