Regie: Michael Mann | Cast: Jamie Foxx (Max), Tom Cruise (Vincent), Jada Pinkett Smith (Annie), Mark Ruffalo (Fanning), Peter Berg (Richard Weidner), e.a.

Niemand filmt het nachtelijke Los Angeles zoals Michael Mann dat doet. In zijn versie van de stad worden de straten ‘s nachts bevolkt door twee soorten mensen: schapen en wolven. De schapen, dat zijn de gewone burgers, mensen die zich alleen overdag op hun gemak voelen, wanneer niet uit ieder hoekje het gevaar tevoorschijn kan springen. Bij de wolven, zoals politieagent Vincent Hanna en dief Neil McCauley uit Manns meesterwerk Heat, gaat het bloed pas goed stromen na zonsondergang. Dan zijn zij wakkerder, alerter dan de rest, en staan al hun zintuigen op scherp. Michael Mann verstaat als geen ander de kunst om die gemoedstoestand op de kijker over te brengen. In Heat zit een scène waarin Hanna door een helikopter wordt afgezet bij een gereedstaande auto, waarna hij de achtervolging kan inzetten op McCauley, die anoniem over de snelweg zoeft. Met Hanna meekijkend scheuren we soepeltjes door het nachtelijke verkeer, links en rechts inhalend met soevereine zelfverzekerdheid. In Manns nieuwste film Collateral, die zich geheel gedurende één nacht afspeelt, wordt dit effect onder andere met behulp van digitale fotografie gemaximaliseerd. We bevinden ons voortdurend in dezelfde staat van verhoogd bewustzijn als huurmoordenaar Vincent en taxichauffeur Max, en staan zelf net zo op scherp als de twee mannen in de taxi.

De opening van Collateral doet sterk denken aan die van Heat: een anonieme professional arriveert bij het vallen van de avond in Los Angeles. De goedgeklede vreemdeling (een volmaakt gestileerde Tom Cruise) neemt op terloopse wijze de benodigde spullen voor zijn opdracht in ontvangst, stapt in een taxi, en noemt het eerste adres op zijn lijst. De taxi wordt bestuurd door Max (Jamie Foxx), die van plan is zijn eigen limo-service op te zetten, maar intussen al twaalf jaar lang vergroeid is met zijn ‘tijdelijke’ baantje. Vincent biedt Max zeshonderd dollar om hem de stad rond te rijden: hij moet een aantal vrienden opzoeken, wat handtekeningen laten zetten, dat soort dingen. Helaas voor beide heren belandt het lijk van Vincents eerste doelwit plompverloren bovenop het dak van Max’ taxi. De hitman bedenkt zich geen seconde en zet zijn missie onverstoorbaar voort, met als zijn gijzelaar Max, die er nu voor moet zorgen dat Vincent zich aan zijn schema kan houden. De taxi verandert in een psychologisch slagveld, waarin Vincent genadeloos Max’ wensdromen en naïeve moralisme onderuit haalt, terwijl die op zijn beurt probeert door te dringen tot de mens achter Vincents nihilistische masker.

Collateral werd grotendeels digitaal opgenomen. Michael Mann gebruikte een gloednieuwe high definition digitale camera, volgens eigen zeggen juist om te registreren wat ’s nachts niet op traditionele 35mm film kan worden gevangen, maar met het blote oog wél te zien is. In dit geval staat het gebruik van digitale techniek werkelijk in dienst van het belangrijkste effect in de film. De kijker wordt uitgerust met de gefocuste blik van een roofdier, waarbij ieder belangrijk detail wordt geregistreerd. Dit effect bereikt zijn hoogtepunt tijdens een virtuoos gefilmde scène in een overvolle discotheek, waar één van Vincents doelwitten zich bevindt. In de verwarring van stroboscopisch licht en dansende lichamen beweegt Vincent zich richting zijn doelwit, terwijl een FBI-team hetzelfde doet, op zoek naar Vincent. Mann zorgt ervoor dat we precies doorhebben wat er gaande is, hoe snel alles zich ook voltrekt. We zien heimelijk pistolen getrokken worden, we zien wie wie in de gaten houdt, en ook in de paniek die volgt op het eerste schot laat Mann ons kijken door de ogen van een wolf als Vincent, die temidden van de chaos de hele situatie overziet.
Tegen het einde van die bloedstollende scène heeft de film je onherroepelijk te pakken, en da’s nodig ook, want in de ontknoping verliest het verhaal sterk aan geloofwaardigheid en maken meerdere thriller-cliché’s hun opwachting. De tot dan toe volkomen overtuigende Max ontpopt zich in de laatste twintig minuten als een actieheld die het op gelijke voet kan opnemen tegen beroepskiller Vincent, en de toevalligheden die het verhaal ons daarbij voorschotelt vallen niet te rijmen met het kaliber van de rest van de film.

Behalve door de regie wordt de film voornamelijk gedragen door het sterke spel van Jamie Foxx, die zich kan afzetten tegen Tom Cruise – in deze film de onbewogen beweger. Vincent maakt gedurende de film geen enkele ontwikkeling door, al doet Cruise op subtiele wijze vermoeden dat er wel degelijk iets gaande is achter zijn ijzige façade. Jada Pinkett Smith deelt enkele van de beste momenten van de film met Foxx, in een mooi geschreven scène aan het begin van de film waarin een bijzondere vonk overspringt tussen Max en haar personage.

Collateral toont ons Michael Mann in zijn element. Met onnavolgbare stijl (let ook op zijn karakteristieke muziekkeuze) en een feilloze timing doet hij de adrenaline onophoudelijk door je lijf gieren. Hij maakt optimaal gebruik van Cruise’s intensiteit en weet ongekende prestaties aan Jamie Foxx te ontlokken. Wel erg jammer van die derde akte, want afgezien daarvan behoort deze thriller tot Mann’s beste werk, en daarmee tot de absolute top in het genre.