Regisseur Denis Villeneuve is hard bezig een grote naam te worden. De eerste drie producties van de Canadese filmmaker bleven nog enigszins onder de radar, maar na het indrukwekkende Incendies kon hij onmogelijk nog worden genegeerd. Met een Oscarnominatie voor beste niet-Engelstalige film op zak mocht Villeneuve in Hollywood laten zien uit welk hout hij was gesneden. Hij deed dat met verve: Prisoners was een zeer geslaagde maatschappelijk relevante thriller waarin Hollywoodsterren Hugh Jackman en Jake Gyllenhaal misschien wel hun beste rollen tot nu toe neerzetten. Krap een halfjaar later verschijnt alweer een nieuwe film van de veelbelovende regisseur. Hieruit lijken we twee dingen te kunnen opmaken: de man is heerlijk productief (zijn volgende film staat gepland voor begin 2015) en hij deinst er niet voor terug zijn publiek van zich te vervreemden.
Net als Villeneuves vorige twee films balanceert ook Enemy tussen thriller en drama. We volgen universiteitsprofessor Adam, wiens niet bijster interessante leven op zijn kop wordt gezet wanneer hij in een film zijn eigen evenbeeld ziet rondlopen. De dubbelganger in kwestie blijkt een acteur wiens werk niet verder gaat dan enkele figurantenrollen, maar Adam is dusdanig geïntrigeerd dat hij contact zoekt. Hoewel beide mannen het mysterie aanvankelijk nog op logische wijze proberen te verklaren, heeft de kijker waarschijnlijk wel door dat de toevalligheden daarvoor iets te talrijk zijn: de twee lijken namelijk niet alleen als twee druppels water op elkaar, maar hebben ook dezelfde stem, dezelfde baard, hetzelfde handschrift en zelfs een identiek litteken. Adams interesse slaat al gauw om in angst. Helemaal als hij beseft dat hij met zijn toenaderingspoging de doos van Pandora heeft geopend.
Villeneuve gooit het in sommige opzichten over een iets anders boeg dan in zijn vorige films, maar bewijst met Enemy opnieuw een talent te zijn om rekening mee te houden. Op ingenieuze wijze sleept hij de kijker mee in een plot dat aanvankelijk zeer eenvoudig lijkt, maar waar onder de oppervlakte toch iets meer lijkt te spelen. Hoewel Villeneuve ditmaal niet de beschikking heeft over de kunsten van meesterfilmer Roger Deakins, doet de cinematografie niet veel onder voor die van Prisoners en wordt deze ook hier zeer effectief ingezet voor het opbouwen van een bijna ondraaglijke onderhuidse spanning. Daarnaast mag Jake Gyllenhaal niet onvermeld blijven, die zich in zijn dubbele hoofdrol van zijn allerbeste kant laat zien. Hoewel zijn twee personages er exact hetzelfde uitzien, is altijd volkomen duidelijk wie er in beeld is en in hun gedeelde scènes zou je eenvoudig vergeten dat er sprake is van een dubbelrol.
Enemy opent met een zin die stelt dat chaos simpelweg orde is die nog niet is ontrafeld. Een dergelijke stelling is er nooit zomaar, maar in dit geval is het toch even puzzelen hoe hij van toepassing is op de film. Het verhaal ontvouwt zich namelijk vrijwel geheel zonder chaos. Elke scène volgt logisch op de vorige, de personages gedragen zich vrij rationeel en ook qua toon is de film consequent. Kortom: van Lynchiaanse trekjes is geen sprake. En toch zal menig kijker in pure verwarring de bioscoopzaal verlaten. Het slot is namelijk zo ontzettend bevreemdend, dat je haast niet anders kan dan alles in twijfel trekken en je afvragen of er wel echt een traditioneel narratief wordt gehanteerd. Een tweede kijkbeurt lijkt geen overbodige luxe, maar de aanknopingspunten zijn zo minimaal dat de verklaring van het mysterie voor velen waarschijnlijk toch op internet moet worden gezocht. Wees dus gewaarschuwd.
