Het Tel Sell-deuntje zal velen bekend in de oren klinken. Het grootste aanbod: allerlei fitnessproducten die de belofte maken dat je met weinig moeite van die dikke buik af komt en je beste zelf kunt zijn, te bestellen vanaf de bank! Mensen zijn obsessief bezig met hun uiterlijk en proberen daarvoor álles uit. De belofte is vaak te goed om waar te zijn. Zo ook in The Substance waarin Demi Moore op weergaloze manier Elizabeth Sparkle speelt, een tv-ster van weleer die een product krijgt met een dergelijke belofte. Maar belofte maakt schuld.
Elizabeth Sparkle heeft jarenlang kijkers thuis laten glunderen van haar sexy uiterlijk in haar fitness-televisieprogramma. Ze leeft het leven dat ze altijd heeft gewild vol roem, geld, een knaller van een penthouse en haar eigen gouden ster op de Hollywood Walk of Fame. Haar naam doet menig mens kwijlen voor de tv, tot het moment dat zij vijftig jaar oud is. De studio besluit dat het tijd is voor een 'frisse wind' omdat de kijkers iets nieuws willen. Elizabeth, de studio en de kijker weten echter allemaal dat het om haar leeftijd gaat.
De geniepige toon is direct gezet. In deze wereld hebben slinkse mannen de touwtjes in handen. Zij besluiten wanneer vrouwen niet meer gewild zijn. Dennis Quaid onderstreept dit fantastisch in een heerlijk overdreven rol als nare, vileine studiobaas. Nadat Elizabeth zonder pardon aan de kant is gezet, hoort zij al snel over 'The Substance': een doe-het-zelfingreep die belooft je te transformeren in een jongere, mooiere en perfecte versie van zichzelf. Zonder aarzeling besluit Elizabeth het erop te wagen.
Wat meteen opvalt, is hoe stijlvol en glossy alles in beeld is gebracht. Het perfecte wereldje doet denken aan Barbie. Maar het onderliggende thema is snel duidelijk: de samenleving dwingt vrouwen zich aan te passen aan onrealistische maatstaven van vrouwelijkheid en uiterlijk. Elizabeths ingreep is een misselijkmakend tafereel waarbij uit haar lichaam een nieuwe versie van haarzelf ontstaat: Sue. Zij is de belichaming van de wellustige mannelijke blik.
Vrijwel alle scènes met Sue zijn overdreven seksueel in beeld gebracht waarbij mannen met bosjes omvallen. Zoals zij het scherm siert zal de lichaamstemperatuur van menig kijker doen stijgen. Het contrasteert extra sterk met de scènes waarin body horror de boventoon voert, maar de film is ook niet bang om vies en vuil te worden als het om eten gaat. De levens van Elizabeth en Sue beginnen zo tegen elkaar af te steken dat er steeds meer problemen boven water komen.
Er zijn namelijk strikte regels verbonden aan 'The Substance': de balans tussen Elizabeth en Sue moet behouden blijven, want zij zijn namelijk nog steeds dezelfde persoon. Demi Moore en Margaret Qualley geven de oplopende spanning tussen de twee fenomenaal weer. Samen schetsen zij een overtuigend beeld van de interne strijd die een ouder wordende vrouw met zichzelf kan voeren.
Zoals eerder aangegeven schuwt Coralie Fargeat de smerigheid niet. Sommige scènes doen denken aan en evenaren de gruwelijkheden van David Cronenberg. De praktische effecten en body horror zijn perfect uitgevoerd en niet voor tere zieltjes. Ook zijn er duidelijke eerbetuigingen aan Carrie, The Shining en obscure Japanse gore-films. Dit alles culmineert in een laatste akte die even bizar als bevredigend is.
Het geluidsontwerp en de soundtrack mogen niet onderbelicht blijven. Ze zijn enorm creatief ingezet waarbij sommige geluidseffecten tot in je botten doordringen. Zelden vullen beeld en geluid elkaar zo naadloos aan als in The Substance. Ook het camerawerk is inventief met prachtige shots die je maar zelden ziet.
Aan het eind van de bizarre rit is de ijskoude wereld van de showbusiness pijnlijk blootgelegd. De overeenkomsten met Demi Moores eigen leven geven de film een meta-laag die goed werkt. Het enige minpunt is dat het verhaal soms nét wat teveel tijd inneemt. Toch blijft de film een vreemde, maar uiterst fascinerende mix van humor, verontrusting, shock en stomende lust. Uiteindelijk verliest iedereen de race tegen de klok.
