in Recensies
Update:
Het gebeurt niet vaak dat de openingsscènes van boekverfilmingen precies zijn zoals je ze had voorgesteld. Juist omdat onze verbeelding zo persoonlijk is, is het een onmogelijke opgave voor regisseurs om daar aan tegemoet te komen. Toch is het Michiel van Erp gelukt. Zodra de volwassen Lucia in beeld verschijnt als de gesluierde Galathée in het rode schouwburgpluche, overvalt je het griezelige gevoel: daar zit ze echt, dat is haar.
Een Schitterend Gebrek van Arthur Japin verscheen in 2003 bij de Arbeiderspers en is inmiddels toe aan de eenenzeventigste druk. Talloze lezers hebben het veelbewogen liefdesverhaal van Giacomo Casanova en Lucia in hun hart gesloten. Japin werd bij het lezen van de memoires van Casanova gegrepen doordat de vrouwenversierder in eerste instantie ontzettend verliefd op zijn Lucia werd, maar later enkel nog in een bijzin schreef dat hij haar had gezien in een bordeel en dat ze verminkt was. Japin moet hebben gedacht van: "oké vriend, dit was het?" En gaf eigen invulling aan Lucia's verhaal.
Eigenlijk is Casanova in het tragische liefdesverhaal niet zozeer een tegenspeler als wel een bijfiguur - de katalysator waardoor de ontwikkeling van Lucia in een stroomversnelling raakt. Een Schitterend Gebrek draait in essentie niet om liefdesverdriet maar om de bildung van een vrouw, in een tijd waarin de stem van vrouwen er weinig toe deed. De ontluikende liefde van Casanova en Lucia neemt een noodlottige wending in de tijd waarin hij afreist naar Venetië. Tolstoj benadrukte het al in Oorlog & Vrede: als je met een vrouw wil trouwen moet je er niet te lang mee wachten.
Nadat Lucia besmet is geraakt met de pokken en haar schoonheid op een verschrikkelijk ziekbed verliest, wordt ze nog verder gepokt en gemazeld door een maatschappij die haar buitensluit, afwijst en zelfs van haar schrikt. Ze wordt behandeld als een melaatse. De 'angst voor de armoedeval' maakt de bezielde Lucia echter keihard. Als de vleesgeworden versie van pure pech is het niet makkelijk om je geluk te beproeven, maar Lucia blijkt een overlever.
Tegen de tijd dat Casanova zijn jeugdliefde weer tegenkomt, heeft het natuurminnende en speelse meisje met een open hart plaatsgemaakt voor de meest begeerde courtisane van Amsterdam. Ze heeft zichzelf van een straatrat ontwikkeld tot een gesluierde en succesvolle zakenvrouw. De nietsvermoedende Casanova voelt zich onweerstaanbaar tot Galathée aangetrokken en zo begint een tweede paringsdans.
De sfeervolle verfilming van Michel van Erp is om meerdere redenen erg geslaagd. De beelden zijn van het begin tot het eind wonderschoon, de kostuums zijn gedetailleerd en de achtergrondmuziek van Francesco Cerasi betoverend. De blikken die worden gewisseld spreken boekdelen. Er wordt geen woord te veel gezegd. Alles is hier precies in evenwicht om de artistieke weelde op te roepen die hoort bij de achttiende-eeuwse wereld van Een Schitterend Gebrek.
De film wordt nergens sentimenteel of melodramatisch. Wanneer Casanova en Galathée aan tafel discussiëren, verzonken in hun liefdesspel, en de camera letterlijk om hen heen draait, is de spanning van de twee masterminds in hun paringsdans bijna om te snijden. Gelukkig houden ze ook van dansen.
Waar het boek de nodige hartenpijn en wanhoop oproept ('waarom onthult ze nou niet haar ware identiteit aan hem?') neemt de film je mee op Lucia's reis. Ze kiest de eenzame weg van (zelf)kastijding om haar geliefde te sparen (zij past niet langer in het snobistische Venetiaanse elitewereldje) die vervolgens niet zijn dromen najaagt maar één groot feestend ongeleid projectiel wordt. Galathée vraagt dan ook subtiel waar zijn ambities zijn gebleven.
Dar Zuzovsky speelt het contrast tussen de gepassioneerde Lucia en de beschouwende Galathée zo goed dat het bijna lijkt alsof je naar twee verschillende vrouwen kijkt - en misschien is dat ook wel zo. De vraag is niet zozeer of Casanova nog van haar kan houden, maar of Lucia weer van zichzelf kan leren houden. Met haar ware gezicht en haar littekens. Wabi-sabi.
De chemie tussen Dar Zuzovsky en Jonah Hauer-King is waanzinnig maar ook de bijrollen, broer Fransesco Casanova, Mr. Jamieson, gravin Montereale en de feministische chaperrone Zelide, komen stuk voor stuk goed uit de verf. Maarten Heijmans is een uitstekende kwal als haar vaste klant Jan van der Kemp. Zelfs de Amsterdamse pandjesbaas die éénregelig blaft dat Lucia eruit moet, overtuigt.
De kunst van Een Schitterend Gebrek is dat het verhaal veel vragen oproept en veel verschillende interpretaties toelaat. Hadden de geliefden zich kunnen verzoenen? Had het anders tussen ze kunnen lopen? Of waren ze eigenlijk nooit voor elkaar gemaakt? Kun je elkaar slechte keuzes voor de rest van je leven blijven verwijten? De liefde doodverklaren en harten aan scherven smijten omdat je verdriet hebt? Of ben je verantwoordelijk voor je eigen leven?
Dankzij de oorspronkelijke visie van fotograaf Erwin Olaf zijn de beelden van Amsterdam en Venetië op zichzelf om in te lijsten en aan de muur te hangen. Een Schitterend Gebrek is een prachtig kostuumdrama en een schitterende film over het verliezen van een geliefde maar het worden van jezelf.
Lees ook ons ons interview met hoofdrolspeelster Dar Zuzovsky.
