Vluchtelingen. Asielzoekers. Migranten. De ene Europeaan opent er de armen voor, de ander wil een muur bouwen. Guido Hendrikx legt met Stranger in Paradise de machtsverhouding bloot tussen Europa en de mensen die Europa in willen. Zo houdt hij Europa een spiegel voor.
Hendrikx zoekt de grens op tussen documentaire en fictie in zijn essayfilm Stranger in Paradise. Afgelopen november opende Stranger in Paradise het Internationaal Documentaire Film Festival Amsterdam 2016. Daar won Hendrickx met zijn scherpe Stranger in Paradise de IDFA Special Jury Award for Dutch Documentary.
Een Europese leraar geeft les aan een groep migranten in een klaslokaal in Sicilië, net binnen de grenzen van Europa. De leraar wordt gespeeld door acteur Valentijn Dhaenens en is de verpersoonlijking van Europa. Een Europa dat aan de ene kant de armen uitstrekt, de migranten verwelkomt en een beter leven wil schenken. Een Europa dat aan de andere kant zoveel mogelijk mensen de toegang tot het continent ontzegt en daarvoor allerlei regels heeft opgesteld.
De leraar spreekt zijn klas daarom afwisselend opbeurend en neerbuigend toe. Het ene moment nodigt hij hen uit om te dromen. Hij vraagt ze wat ze wensen en verwachten van een beter leven in Europa. Het andere moment gooit hij het deksel op de neus van de migranten: hij legt uit hoe Europa geen trek heeft in hun aanwezigheid en hoe moeilijk het is om hier binnen te komen.
Want wil je Europa in en hier een beter leven opbouw, of wegvluchten voor de situatie in je thuisland, dan moet je aan heel wat eisen en voorwaarden voldoen. Elke keer dat Europa een nieuwe eis of voorwaarde introduceert aan het klaslokaal, moeten enkele migranten het klaslokaal verlaten. Dat zijn de mensen die direct al afvallen en niet eens in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Afrikanen die op zoek zijn naar een betere economische situatie dan de erbarmelijke toestand in hun thuisland, maken bijvoorbeeld geen schijn van kans.
Er blijft een aantal mensen over, die leraar Europa vervolgens één op één ondervraagt. Wie een overtuigend genoeg verhaal heeft, maakt kans. Kom je uit Syrië en ben je gevlucht voor de huidige oorlog, dan heb je 'geluk'. Er blijven uiteindelijk heel weinig mensen over van de grote groep migranten, die in het begin het klaslokaal vulden. In Europa zijn we zo bang voor de zogenaamde grote stroom vluchtelingen en immigranten, maar van de één miljoen die zich wel mengen met onze vijfhonderd miljoen maakt slechts een klein percentage kans op blijven.
Guido Hendrikx laat zo zien hoe koel en stelselmatig de Europese wetgeving wordt beredeneerd. Er zit zeker een logica achter, maar die is soms moeilijk te verkroppen. De waarheid is hard, zeker als die uit de mond van één belerende man komt. Hendrikx verbindt hoe Europa omgaat met immigratie in de proloog aan de geschiedenis van nationalisme en kolonialisme. De spiegel die hij daarmee aan Europa voorhoudt, reflecteert een allesbehalve flatteus beeld.
Stranger In Paradise past in een trend van documentaires over vluchtelingen en immigratie, die het afgelopen jaar uitkwamen. Aan de ene kant zijn er documentaires van filmmakers uit de gebieden waar de mensen vandaan komen of waar ze proberen te leven, zoals A Walnut Tree of Callshop Istanbul. Deze films richten zich op de leefwereld van de vluchtelingen en hun heimwee naar hun thuisland. Aan de andere kant zijn er westerse documentaires die zich richten op Europese opvangplekken, zoals Vergeet Mij Niet, Detained en nu Stranger In Paradise. Deze documentaires gaan over hoe de mensen behandeld worden, vanuit het perspectief van de westerse behandelaars. Zelfs in de wereld van documentaires bestaat een tweedeling tussen Europeanen en niet-Europeanen.
