In Duitsland zorgde Der Untergang voor heel wat opschudding. De film, die de laatste dagen van Hitler toont, zou volgens critici aanzetten tot rehabilitatie van de Duitse dictator. Geen misselijke aantijging! Gelukkig voor regisseur Oliver Hirschbiegel staat een stevige rel in filmland meestal garant voor hoge bezoekersaantallen iets wat Mel Gibson kan beamen; alleen al in Duitsland werd Der Untergang in 27 dagen door meer dan 3 miljoen mensen bezocht. En terecht! Der Untergang is een unieke film, waarin de gebruikelijke oorlogskarikaturen achterwege blijven. De waanzin van de Tweede Wereldoorlog is zelden zo getrouw en indringend op film vastgelegd.
Berlijn 1945. De Tweede Wereldoorlog loopt ten einde en het Rode Leger trekt de Duitse hoofdstad binnen. Adolf Hitler heeft zich met Eva Braun en een schare van zijn trouwste officiers teruggetrokken in een enorme bunker. Terwijl buiten de Russische bommen onafgebroken blijven neerregenen, ondergaat Hitler de ondergang van zijn Derde Rijk. Toch weigert de Führer te capituleren, met als gevolg: duizenden extra doden. Pas als werkelijk alle hoop is verdwenen, slaat Hitler de hand aan zichzelf. De meeste officiers volgen zijn voorbeeld. Alleen Hitlers secretaresse Traudl Junge probeert te ontsnappen aan de hel van de bunker.
Volgens critici in Duitsland zou Hitler in Der Untergang veel te menselijk worden afgeschilderd, waardoor je als kijker haast sympathie krijgt voor de dictator. Een dergelijk beeld van Hitler zou olie op het vuur zijn van het toch al steeds sneller groeiende rechts-extremisme. Onzin natuurlijk! Extremisten zijn sowieso nauwelijks voor rede vatbaar en zien wat zij willen zien. Geen enkele reden dus om zelfcensuur toe te passen. De ophef rond Der Untergang heeft misschien vooral te maken met de schok dat een van de grootste oorlogsmisdadigers uit de geschiedenis een man van vlees en bloed blijkt, en geen grotesk monster. Dit besef is essentieel. Als monster plaats je Hitler namelijk buiten de realiteit, terwijl het juist belangrijk is te erkennen dat extremisme des mensen is, en van alle tijden. Alleen op deze manier kunnen wij leren van de geschiedenis.
Niets dan lof voor acteur Bruno Ganz. De drieënzestigjarige Zwitser zet Hitler op fenomenale wijze neer. Ganz houdt meesterlijk de balans tussen de menselijkheid en de slechtheid. Hitler is geen stereotiep monster of karikatuur; hij is een man van vlees en bloed. De Duitse dictator maakt grapjes tegen zijn secretaresse, hij aait vertederd zijn hond en huilt wanneer hij hoort dat Himmler zich heeft overgegeven. Dan weer schuimbekt hij van woede, laat hij zonder scrupules de zwager van zijn geliefde executeren en praat hij vol trots over de vernietiging van de Joden. Hitler was een mens en met deze verschrikkelijke wetenschap zullen wij moeten leren omgaan.
De decors in Der Untergang zijn spectaculair, het gebruik van licht en sounddesign indringend. De muren van de bunker komen op je af en het constante doffe gedonder van de Russische bombardementen zijn om gek van te worden. In deze laatste uren van de oorlog zoeken de bewoners van de bunker hun toevlucht in alcohol en vertier. Surrealistisch zijn de decadente feesten die zich onder in de bunker afspelen, terwijl bovengronds de stad aan puin wordt geschoten. Dit is waanzin, dit is surrealisme ten top, dit is de onafwendbare ondergang.
