Film is kunst. Velen hebben het al gezegd in het korte bestaan van het populaire medium. Was het in 1932 filmtheoreticus Rudolf Arnheim die dit idee verkondigde, tegenwoordig zijn het vooral regisseurs die deze zin nog wel eens in de mond willen nemen als ze over hun eigen films praten. Hoewel regisseur Lars von Trier de woorden nooit heeft uitgesproken, zijn de films die hij creëert vaak prachtige voorbeelden van de wijze waarop film als kunst kan worden gezien. Zo ook Antichrist, zijn laatste film, waarin vrijwel elk beeld een kunstwerk op zich is, waarin alles tot in de puntjes is verzorgd en waarin het woord confronterend nieuwe betekenissen krijgt.
Het zoontje van een stel (van wie de namen nooit genoemd worden) sterft nadat hij uit het raam van een appartement is geklommen, terwijl zijn ouders de liefde bedrijven in een andere kamer. De vader lijkt het verlies redelijk goed te kunnen verwerken, maar de moeder kan niet omgaan met haar verdriet en belandt al snel in het ziekenhuis. Gezien zijn achtergrond als therapeut denkt haar man haar echter beter te kunnen behandelen en haalt haar weg uit het ziekenhuis. In zijn zoektocht naar de oorsprong van de angsten van zijn vrouw, neemt hij haar mee naar Eden, een plek in het bos waar ze het afgelopen jaar met haar zoontje een tijd heeft doorgebracht in een soort jachthut. Hoe langer ze samen in het bos blijven, hoe hoger de spanning tussen de twee geliefden oploopt en hoe sterker de primordiale gevoelens van lust en woede hen overnemen.
Het script van Antichrist komt voort uit een tijd waarin Von Trier aan een depressie leed. Als een vorm van zelftherapie begon hij te schrijven en al snel had hij het verhaal afgerond. Ideeën en beelden kwamen veelal voort uit dromen en een gevoel van verlies van rede. Ik kan niet anders zeggen dan dat deze invloeden bijzonder sterk doorwerken in de film. Zo zijn sommige beelden ronduit bizar, verontrustend zelfs, en is van logica in plot, beeld en geluid niet altijd sprake. De film is dan ook geen plezierrit; verwacht geconfronteerd te worden met dingen die je liever niet ziet en ervaart. Ik zal daar verder niet over uitweiden, want Antichrist is een film die bovenal ervaren moet worden, zoals een film van Tarkovsky of Bergman ervaren moet worden.
Bovenstaande maakt het moeilijk om anderen te overtuigen van de kwaliteiten van de film. De één zal Antichrist ervaren als een deprimerend geheel waaraan totaal geen plezier beleefd kan worden. Een ander zal onder de indruk zijn van de prachtige beelden, deprimerende sfeer en de diepere lagen van het getoonde. Onderwerpen als de natuur versus de mens, de man versus de vrouw en uiteraard het geloof zijn zorgvuldig door het verhaal geweven om het geheel nog moeilijker te bevatten te maken. Deze zorgvuldigheid is kenmerkend voor alle aspecten van de film: Von Trier is een meester van de beeldende taal en weet, zoals gezegd, van elk shot een kunststukje te maken. Hoewel Antichrist nog maar weinig te maken heeft met de minimalistische Dogme95-stijl waarmee Von Trier beroemd werd, blijft de filmmaker trouw aan zijn ideeën over film door zichzelf restricties op te leggen (a film should be like a stone) en het uiterste te vergen van de acteurs. Willem Dafoe en Charlotte Gainsbourg zijn dan ook fenomenaal als getergd stel en worden hopelijk niet genegeerd bij de volgende Oscaruitreiking.
Voor Antichrist geldt het ontegenzeggelijke cliché: niet voor iedereen. Liefhebbers die bekend zijn met een groot scala aan arthousefilms zullen de film vooral waarderen op de cinematografische kwaliteiten en genieten van de finesse van Von Triers hand. Kijkers die minder gewend zijn en vooral ervaring hebben met Hollywoodfilms, zullen waarschijnlijk geschokt zijn en moeite hebben de film te duiden. Dergelijke generaliserende opmerkingen doen echter weinig recht aan de ervaring die Antichrist is. Dit is een film die je gezien moet hebben voordat je er ook maar iets over kan zeggen.
