Met een filmindustrie die wordt overheerst door grootse popcornspektakels, is het fijn om te zien dat er ook altijd nog plek is voor kleine verrassingen. Twee jaar geleden verscheen bijvoorbeeld het verfrissende The Mill and the Cross, een visuele krachttoer waarin schilderijen van Pieter Bruegel op een beeldschone manier tot leven werden gewekt. Inhoudelijk was deze film een stuk minder bijzonder, maar de prachtige beelden compenseerden dat moeiteloos. Hetzelfde geldt voor Shirley: Visions of Reality.
Niet Bruegel, maar het werk van de vermaarde kunstenaar Edward Hopper staat in dit geval centraal. Hommages aan zijn schilderijen zijn de afgelopen decennia in uiteenlopende films terug te vinden; filmmakers als Alfred Hitchcock, Ridley Scott en Sam Mendes lieten een voor een hun liefde voor Hoppers kunst blijken. Maar Gustav Deutsch gaat nog een stap verder. De Oostenrijker reconstrueerde dertien kunstwerken tot in het kleinste detail.
Hij doet dat niet precies hetzelfde als in The Mill and the Cross. Waar die film met computertechnieken verschillende beelden over elkaar heen legde, liet Deutsch de schilderijen van Hopper in het echt namaken. Zo ontstaan er levende kopieën van die kunstwerken, met dezelfde kenmerkende strakke contrasten en egale kleurvlakken. Er moet een haast chirurgische precisie voor nodig zijn geweest.
Dat is ook te zien aan de acteurs. Hun bewegingen zijn zo strak geregisseerd, dat er bijna geen leven meer in zit. Shirley krijgt daarmee iets afstandelijks. Deutsch versterkt dat met een geluidsontwerp van donkere tonen, en met klanken van voetstappen of stemmen die net wat kaler en harder klinken dan normaal. Vergelijkbaar met hoe David Lynch een surrealistische sfeer in zijn werk creëert.
Het draagt allemaal bij aan een dromerige, kille ambiance, die het isolement van de hoofdpersoon voelbaar moet maken. Dat werkt goed, maar je kunt je wel afvragen in hoeverre de schilderijen van Edward Hopper dat zelf al niet deden. Aan de ene kant getuigt Deutsch nauwgezette regie van een sterke eigen visie, aan de andere kant komt de grootste inbreng eigenlijk van Hopper. Deutsch weet het gevoel bij de schilderijen wel knap via film over te brengen, maar veel meer dan dat doet deze film niet.
Een verhaallijn zit er wel in. Shirley beslaat grofweg de twee decennia waarin Hopper zijn bekendste schilderijen maakte. Om dat tijdsbeeld te benadrukken, start iedere scène met een radiobericht en verwijst Deutsch veelvuldig naar de filmgeschiedenis. Binnen de taferelen die we te zien krijgen, volgen we een actrice die continu op reis is en zo steeds eenzamer wordt. Via een voice-over horen we haar peinzen.
Deutsch vult Hoppers iconische schilderijen zo iets meer in, maar de vraag is wat de noodzaak daarvan is. De regisseur mag vooral worden geprezen om zijn bijzondere precisie en gevoel voor sfeer. Inhoudelijk mag Shirley dan niet zo opzienbarend zijn, het uiterlijk is zonder meer verbluffend.
