Undine stelt Johannes voor een heldere keuze. Óf hij zegt dat hij eeuwig van haar zal blijven houden, óf hij verlaat haar en moet door haar worden gedood. Voor Johannes mag dit een Salomonsoordeel lijken, voor Undine is het bittere noodzaak. Zonder zijn liefde kan zij niet bestaan, tenzij ze hem doodt. Christian Petzold schotelt ons met Undine een wreed sprookje voor in het geürbaniseerde Berlijn van vandaag de dag.
In de negentig minuten die volgen op deze uitdagende opening kan de kijker zich een gebrekkige kennis van de Berlijnse stedenbouw of van waternimfen niet al te lang permitteren. Undine is namelijk niet zomaar een vrouw die aan de hand van verschillende maquettes historische rondleidingen geeft over de architectonische ontwikkeling van de stad Berlijn, nee, ze is een waternimf. En waternimfen kunnen niet op aarde leven zonder de liefde van een man. Als Johannes niet op het terras gewacht blijkt te hebben om hun liefde voort te zetten, komt beroepsduiker Christoph haar binnen enkele momenten redden van de wisse nimfen-dood. Hun liefde, ondergedompeld in metaforen en ideologie, is het plot van Undine.
Petzold is gelauwerd en geroemd. Hij is de voorman van wat de Berlijnse School wordt genoemd en zijn films en series wonnen met name in Duitsland verschillende prijzen. Voor Barbara(2012) ontving Petzold de Zilveren Beer voor regie en ook Undine heeft via de titelrol (door Paula Beer) reeds zo'n Beer in de wacht gesleept. Het knappe acteerwerk van Beer ten spijt, leunt Petzold bij deze moderne interpretatie van de klassieke mythe wel heel erg op veronderstelde kennis van het bronmateriaal. De hoogte tot waar hij de parallel wil doortrekken in het filmscript is iets waar de kijker zelf maar achter dient te komen.
De hoedanigheid van Undine als waternimf blijft behalve haar naam namelijk onuitgesproken en het is vooral uit de poëticale benadering dat we haar niet als mens maar als nimf moeten blijven zien. En waar Disneys Ariël uit ditzelfde sprookje een mijmering haalde naar iets hogers en onbereikbaars, haalt Petzold er vooral chaos en onrust uit. Ariël droomt van een beter leven aan de bovenkant van de horizon, maar Undine lijkt continu te dromen van de onderkant van de waterspiegel. Boven water, onder water, met Johannes of met Christoph, Undine hapt voortdurend naar adem in haar zoektocht naar rust en Petzolds zoektocht naar een moraal.
En net als voor Undine is het maar de vraag of Petzold die vindt, die rust, die moraal. Undine strijdt namelijk behoorlijk hevig met zijn eigen grondvesten. In zowel de parallel van de Berlijnse stedenbouw als het vrouwelijk slachtofferschap van Undine lijkt de keuze van de filmmaker niet stellingnemend politiek, maar eerder veilig en doelloos. In eerdere films was de communistische herinrichting van de Duitse hoofdstad ongetwijfeld geprezen, nu valt het maar ergens tussen Oost en West in, kleurloos en zonder keuze. En is een vrijgevochten vrouw nu echt gebaat bij een film waarin ze alleen kan overleven door de liefde van een man?
Hoewel er weinig valt te huilen bij Undine, wil het maar niet echt droog worden in de film. De poëticale vertelling blijft ondergedompeld. Ondergedompeld in voorzichtigheid, vaagheid en veelheid. Een film waarop je een stikker kan plakken met 'zonder voorkennis geen plezier' is misschien niet echt een film die past bij wat Petzold zegt te willen. In het huidige, heldere protestklimaat is het op zijn zachtst gezegd ineffectief om om de hete brij heen te draaien. Undines opening en acteerwerk ten spijt, is het fijner de badkuip boven deze nattigheid te verkiezen.
