Soms moet je als recensent later toegeven dat je fout zat. Dat films eigenlijk beter waren dan je in eerste instantie schreef. Of andersom, dat films bij een tweede kijkbeurt juist slechter blijken te zijn. Eigen fouten toegeven is dan soms moeilijk, maar wel zo eerlijk. Daarom: aan het begin van dit jaar gaf ik in één van mijn IFFR-blogs slechts één ster aan Vlees. Aan iedereen die de film toen alsnog heeft gezien bied ik graag mijn excuses aan. Die ene ster had ik nooit mogen geven, de film is nog veel slechter dan dat.
Waar ging ik indertijd de fout in? Het ging bij de films van die dag om beesten die zich als mens gedroegen en mensen die zich als beesten gedroegen. Vlees viel in de tweede categorie. Dit gegeven heb ik vervolgens enkel technisch uitgewerkt. Ik citeer mijzelf: "Mensen die over elkaar heen plassen en varkens die dit goede voorbeeld later volgen; het zijn scènes waarin de verschillen marginaal zijn." Deze parallel tussen mensen en dieren maakt de film overigens heel bewust. Dit is al te zien aan de filmposter, waar drie naakte vrouwenlichamen ondersteboven als vee aan vleeshaken opgehangen lijken te zijn.
De observatie dat mensen zich als dieren gedragen is dus niet zo boeiend. Om dat te begrijpen hoef je de film niet eens te zien. Dat de film dit alles heel smakeloos in beeld brengt is weer wel een goed punt, maar ook dit hoeft helemaal niet negatief te zijn. Zou de film bijvoorbeeld een aanklacht zijn tegen de seksualisering van de samenleving? Of meer algemeen: de omgang met onze medemens? Wellicht is de film zelfs een aanklacht tegen de bio-industrie?
Smerig naakt, moreel verwerpelijk gedrag en een misselijkmakend verhaal kunnen van films een ongekend krachtig statement maken. Denk aan A Clockwork Orange, die veertig jaar na dato nog steeds als een actuele mokerslag aankomt. Maar Vlees is geen aanklacht. Het gaat niet over de degeneratie van de mens. Vlees ís de degeneratie van de mens.
Vlees stuitte mij op het IFFR heel erg tegen de borst. Ik ben er toen, wellicht door tijdgebrek, van uitgegaan dat dit kwam doordat het een esthetisch slechte film was. Dat het lag aan het gebrek aan verhaal, de houterige dialogen, de lelijke cameravoering en aan de vlakke personages. Deze kritiek blijft allemaal staan, maar eigenlijk zit het probleem van Vlees veel dieper. Ik walg van Vlees omdat de film mij moreel aanstoot geeft.
"De schijn van diepzinnigheid mag toch geen excuus zijn om je publiek zo schaamteloos aan te randen?" Zo sloot ik mijn recensie in januari af. Ik voelde me indertijd aangerand als filmliefhebber, maar nu weet ik dat ik was aangerand als mens. Vlees is niet alleen zeer slecht gemaakt, de film voert campagne om de mens in een morele afgrond te storten. Vlees viert zijn eigen beestachtigheid, slaat zich trots op de borst en roept op zijn voorbeeld te volgen.
FilmTotaal werkt met een sterrensysteem van maximaal vijf sterren. Als laagste waardering hanteren wij één ster, voor films die een regelrechte schande voor de filmkunst zijn. Maar Vlees is veel meer dan dat. Het is een schande voor de filmkunst, maar ook een verwerpelijk pamflet. Een pamflet dat de vinger niet alleen op de zere plek legt als het gaat om de morele staat van de huidige mens, maar oproept hier nog verder in te gaan. Sommige films behoor je niet te eren met een waardering. Sommige films moet je direct een halt toeroepen om vervolgens een goed gesprek met de makers aan te gaan. Wat heeft ze bewogen deze film te maken? Hoe kijken ze aan tegen de mens en het leven? Ik ben erg benieuwd wat uit een dergelijk gesprek zou komen, maar tegelijkertijd ben ik er bang voor. Tot die tijd weiger ik in ieder geval Vlees ons minimum van één ster toe te kennen. Die fout maak ik niet nog een keer.
