De in 1988 overleden Raymond Borremans was van alle markten thuis. Hij was het kind van een Franse moeder en een Vlaamse vader en onder andere eenmansmuzikant voor de inwoners van de Europese koloniën, vertoner van films en samensteller van een encyclopedie. In de late jaren twintig en vroege jaren dertig van de vorige eeuw bezocht Borremans heel West- en Midden-Afrika. Hij werd gegrepen door de mystiek van het continent. Hij staat bekend als de stotterende avonturier die het idee had opgevat om een encyclopedie over West-Afrika te schrijven. Borremans liet zich inspireren door uiteenlopende zaken, culturele fenomenen en wetenswaardigheden die hij tijdens zijn verblijf in Afrika tegenkwam. Het was een levenswerk waar hij zich toen hij in de zeventig was volledig aan wijdde, maar dat haast onmogelijk tot voltooiing zou kunnen komen.
Het schrijven van een encyclopedie over een vreemd continent vanuit een westers gezichtspunt. Het is een ondoenlijke opgave en Borremans' moed en inspanningen zijn bewonderenswaardig. Nog voor zijn overlijden lukte het een biograaf om het leven van Borremans op te tekenen. De Belg Peter Krüger nam op zijn beurt het levensverhaal van Borremans als uitgangspunt van de documentaire N: The Madness of Reason. Hij bezigt een bijzondere vorm, want het is niet een klassieke biopic die alle wapenfeiten van de man die het onderwerp vormt afloopt. De titel van Krügers docu verwijst naar het punt waarop Borremans zijn werk moest staken. Hij was tot de 'N' gekomen en het schrijven van het naslagwerk was een ware obsessie voor hem geworden.
Krüger combineert dit gegeven met het levensverhaal van een fictieve Afrikaanse vrouw, gebaseerd op de occultiste Sonia Lazareff. Dat is ook waar Afrika en Europa elkaar ontmoeten en droom en werkelijkheid in elkaar overvloeien. Het resultaat is een lastig te vatten fantasietocht, noem het droomvlucht, over het Afrikaanse content. Het is een aaneenrijging van flarden, indrukken en fragmenten uit het leven van Borremans en de vrouw, voorzien van commentaar door de beroemde Afrikaanse schrijver Ben Okri die tevens de teksten schreef. Het vormt een emotionele beschouwing over Afrika dat overgaat van kolonialisme naar zelfstandigheid zonder hierbij aan culturele authenticiteit in te boeten. Helaas zijn er heel wat brandhaarden voor nodig om deze volwassenwording - al dan niet een kwalificatie uit betuttelende westerse hoek - te bewerkstelligen.
Krügers prachtig gefilmde en kundig gemonteerde documentaire is onmogelijk tot gekunsteld te bestempelen, maar de onconventionele aanpak herbergt ook ettelijke gevaren. Zo ben je al vlot de rode draad kwijt en moet je tot de conclusie komen dat je je maar het beste kunt laten meevoeren door de cultureel complexe mystiek van Afrika. Het is ongelooflijk lastig om de verwende westerse bril af te zetten. De beleving van N: The Madness of Reason valt en staat met de aantrekkingskracht die je voelt tot het continent. Al dan niet uit persoonlijke ervaring. Zoals de titel al doet vermoeden is dit een documentaire van het hart en niet van het verstand. Dat laatste kunnen uitschakelen blijkt nog knap lastig.
