Neruda is geen standaard biopic over de Chileense poëet en politicus Pablo Neruda. Regisseur Pablo Larrain richt zich op een korte periode in Neruda's leven na de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal is grotendeels fictief en gaat meer over de invloed van Neruda's woorden op Chili dan over de man zelf of zijn leven. Een deels oppervlakkige, deels fascinerende film.
Rechercheur Oscar Peluchonneau is het grootste fictieve element. President Gabriel González Videla zadelt hem op met de taak om Pablo Neruda te arresteren. Neruda heeft zich namelijk publiekelijk zeer negatief over de president uitgelaten. Daarnaast is Neruda senator voor de Communistische Partij. Een misdaad, want communisme is onder leiding van Videla illegaal geworden in Chili na de Tweede Wereldoorlog.
Die politieke context wordt overigens in de film zelf niet geheel duidelijk, ondanks een voortdurende voice-over vanuit het perspectief van Peluchonneau. Larrain lijkt niet echt geïnteresseerd in de Chileense politiek van de naoorlogse periode. Terwijl hij in eerdere films als No en Tony Manero zijn politieke visie op het Chili van Pinochet (die hier nog even in een flits voorbijkomt als kampcommandant) juist duidelijk naar voren liet komen. Het enige echte politieke element dat Larrain ter discussie stelt is in hoeverre Neruda echt een communist is.
Het is Larrain te doen om de woorden van Pablo Neruda. Niet zozeer de politieke uitspraken die Neruda in de problemen brachten, maar vooral de wereldberoemde poëzie van de dichter. Citaten en hele gedichten komen tijdens de film voorbij, zowel in de voice-over van Peluchonneau als in voordracht van Neruda. Soms citeren mensen zelfs versregels aan hem, of zingen massaal bekende passages.
Eerst vindt Peluchonneau het werk van Neruda maar niks. Een 'driestuiverdichter' noemt hij hem. Maar gaandeweg raakt hij zo bedwelmd door de poëzie dat hij aan zijn missie gaat twijfelen. Peluchonneau faalt daarna voortdurend om Neruda te vangen, terwijl hij Neruda tijdens zijn onderduikperiode vaak vlak op de hielen zit. Larrain suggereert hiermee dat Neruda's gedichten zo'n invloed hadden op de Chileense volksgeest, dat zelfs de hoofdverantwoordelijke voor zijn arrestatie hem eigenlijk niet kan of wil vangen.
Peluchonneau gaat zelfs zo op in het werk van Neruda, dat hij zich op een gegeven moment gaat afvragen of hij wel echt is. Steeds meer ziet hij zichzelf als een fictief personage.. En dan komt de existentiële vraag: is hij de hoofdpersoon in zijn eigen verhaal, of slechts een bijfiguur in het verhaal van Neruda?
Aan de ene kant is dit meta-spel met de keuze om het verhaal van Neruda deels via de beslommeringen van Peluchonneau te vertellen een interessant commentaar op hoe het werk van Neruda zo overweldigend is dat het enige poging tot reconstructie van zijn leven onzinnig maakt. Zo heftig is de invloed van Neruda's werk op Chili. De prachtige visuele stijl draagt bij aan dat idee. Met symmetrische kadrering en contrastrijke beeldcomposities, waarbij vooral de belichting opvalt. Vaak vallen er heel mooi strepen licht naar binnen in donkere ruimtes, die van de personages silhouetten maken.
Aan de andere kant is het een excuus om weinig wezenlijks over de man achter de mooie woorden te zeggen. Neruda blijft in Neruda een vlak figuur en wordt overschaduwd door de literaire pretenties van zijn mindere, de verwarde fictieve Peluchonneau. Neruda is niet alleen geen traditionele biopic, maar een film die eigenlijk helemaal niet echt over Neruda zelf gaat. Hier en daar wordt wel gesuggereerd dat er achter de mooie woorden een minder mooie man schuilgaat, maar op dit gebied blijft Larrain boven de oppervlakte zweven.
